اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 590
نکاتی در تدبّر آیه شریفه
1. به دلیل قوله: «إِنِّی تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ
الْمُسْلِمِینَ» که در ذیل آیه قبل، آیه پانزدهم، آمده است، «أُولئِکَ» فی
قوله: «أُولئِکَ الَّذِینَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ»، اشاره است به کسانی که
از مسلمانان بوده و بهسوی پروردگار متعال توبه میکنند، و با این وصف،
اعمال واجب و مستحب کسانی مورد قبول خدای متعال قرار میگیرد که مسلمان و
توبهکار باشند. 2. «نَتَقَبَّلُ» از باب تفعّل است، و معنای آن، دلالت
بر مطاوعه؛ یعنی قبول کردن دارد، و لذا معنای صدر آیه چنین میشود: این
مسلمانان توبهکار، کسانی هستند که ما اعمال واجب و مستحب ایشان را قبول
کرده و از گناهانشان درمیگذریم، و باتوجّه و دقّت در این معناست که لطف و
رحمت پروردگار قادر بینیاز را نسبت به بندگان ضعیف، امّا مؤمن تایب،
درمییابیم. 3. مراد از قوله: «أَحْسَنَ ما عَمِلُوا» در آیه شریفه،
اعمال صالحی است که مورد رضایت خدای تعالی باشد، و این معنا به دلالت ذیل
آیه قبل، آیه پانزدهم، فی قوله: «وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ
أَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی» میباشد، که در آن از خدای تعالی درخواست
میکند، عمل صالحی را انجام دهد که مورد خشنودی او باشد، و این درخواست را
برای فرزندان خود هم دارد: «وَ أَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی.»
ک- معنا و مفهوم یازدهم احسن اشاره
یکی از معانی و مفاهیم احسن، فی قوله تعالی: «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ
وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَ هُوَ
الْعَزِیزُ الْغَفُورُ»، [1] میباشد؛ یعنی خدای تعالی کسی است که مرگ و
زندگی را آفرید تا شما را در انجام تکالیف بیازماید که کدامیک از شما،
عاقلانهتر، و با بینشی آگاهانهتر، و نسبت به مبدأ و معاد، خایفتر عمل
میکند؛ بنابراین عقل و خرد کاملتر، آگاهی بیشتر بر اوامر و نواهی، و خوف
از خدا، معنای «أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» در آیه شریفه میباشد.