اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 105
در
این قسمت، ابتدا هر آیه و یا هرچند آیهای را که به هم مربوطند، به ترتیب
مصحفی، و به لحاظ معنا و مفهوم اخاء، تدبّر مینماییم و پس از آن، آیات را
به ترتیب نزول آن، مورد تدبّر قرار میدهیم.
الف- تدبّر در معنا و مفهوم اخاء به ترتیب آیات مصحفی 1. معنا و مفهوم اول اخاء
اخاء در این معنا و مفهوم، شامل برادری برادرانی است که اساسیترین
مسایل (یعنی ادامه حیات) را موضوع نصیحت قرار میدهند. اینان کافران و
منافقانی هستند که به برادرانشان نصیحت میکنند، مسافرت ننموده و در جهاد
هم شرکت ننمایند تا زنده مانده و کشته نشوند: «الَّذِینَ قالُوا
لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا.» [1] این کافران و
منافقان باید بدانند که نتیجه این نصیحت جز حسرتی برای آنان نخواهد بود؛
زیرا مرگ و زندگی در حیطه قدرت الهی است. از طرفی اینان قادر به انجام این
نصیحت در مورد خودشان هم نیستند تا چه رسد به دیگران، و خدای متعال به
کارهای آنان بصیر بوده و اینان دروغگو هستند: «لِیَجْعَلَ اللَّهُ ذلِکَ
حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ اللَّهُ بِما
تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ.» [2] همچنین: «قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِکُمُ
الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ.» [3]
2. معنا و مفهوم دوم اخاء
اخاء در این معنا و مفهوم، برادری برادر والدینی صالح است. او کسی است
که خود را با برادر، یکی میداند. این یگانگی به اندازهای است که او
همانطور که خود را مالک نفس خویش در انجام وظایف الهی میداند، خود را
مالک نفس برادر خویش هم بداند: «قالَ رَبِّ إِنِّی لا أَمْلِکُ إِلَّا
نَفْسِی وَ أَخِی.» [4] او به شایستگیها و فضایل برادر خویش اعتراف داشته و
به امداد او در تصدیق رسالت خویش اعتماد و اطمینان کامل دارد: «وَ أَخِی
هارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّی لِساناً فَأَرْسِلْهُ مَعِی رِدْءاً
یُصَدِّقُنِی إِنِّی أَخافُ أَنْ یُکَذِّبُونِ.» [5] این
[1]. آل عمران/ 168. [2]. آل عمران/ 156. [3]. همان/ 168. [4]. مائده/ 25. [5]. قصص/ 34.
اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 105