جلال او بودن و احساس خشنودى پروردگار كردن نيست:

«دَعْواهُمْ فيها سُبْحانَكَ أَللَّهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ» [1]

9- آتش دوزخ از درون جان خود مردم سر مى‌زند و هيزم اين آتش خود مردمند و معبودها و اعمالشان:

«وَ امَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُو لِجَهَنَّمَ حَطَباً» [2] «وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَة» [3]

10- اين آتش بر خلاف تمام آتشهاى ديگر از درون مى‌سوزاند و به برون سرايت مى‌كند و نخستين جرقه آن بر قلب آدمى مى‌زند!

«نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةٌ! الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ» [4]

از آنچه گفتيم چنين نتيجه مى‌گيريم كه جهان پس از مرگ و رستاخيز، عالمى است به مراتب وسيع‌تر از اين جهان، با مفاهيم كاملًا تازه و زنده، مواهبش پربركت‌تر، و كيفرش دردناك‌تر، كه تنها شبحى از آن را از دور مشاهده مى‌كنيم.

مسئله خلود و عذاب جاودان‌

همان گونه كه خدمات و خلافكاريهاى همه مردم- از نظر كيفيّت و كميّت- يكسان نيست، پاداش و مجازات آنها نيز نمى‌تواند يكسان بوده باشد.

[1]. سوره يونس (10)، آيه 10.

[2]. سوره جن (72)، آيه 15.

[3]. سوره بقره (2)، آيه 24.

[4]. سوره همزه (104)، آيات 6 و 7.