«إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أدْنى‌ مِنْ ثُلُثَىِ اللَّيْلَ وَ نِصْفَهُ وَ ثَلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذينَ مَعَكَ وَ اللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ عَلِمَ أنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتابَ عَلَيْكُمْ فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ؛ پروردگارت بخوبى مى‌داند كه تو نزديك دو ثلث يا نصف، يا لااقل يك ثلث از شب را از خواب برمى‌خيزى، و گروهى كه با تو هستند نيز همراه تو بپا مى‌خيزند، خداوند شب و روز را مقدّر ساخته و اندازه‌گيرى نموده، او مى‌داند كه شما قدرت نداريد تمام شب را مشغول عبادت و فراگيرى قرآن باشيد لذا شما را مشمول عفو خود قرار داد، ولى آنچه را مى‌توانيد، از قرآن بخوانيد!» [1]

انتخاب شب، مخصوصاً براى اين بوده است كه «انقلاب اسلامى» تازه آغاز شده بود و بايد تا مدّتى دور از چشم دشمن ريشه بدواند، و شاخ و برگ بگستراند، تا به حدّى نيرومند و قوى شود كه هيچ طوفان سهمگين نتواند آن را از جا حركت دهد.

اگر برنامه آموزشى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در اين سيزده سال با نظام و تشكيلات ويژه و «مديريّت صحيح» نبود، اسلام با اين سرعت پيش نمى‌رفت و مسلمانانى ورزيده، معتقد، مؤمن، متعهّد، شجاع و ايثارگر پرورش نمى‌يافتند.

مسأله آموزش قرآن، در ميان مسلمانان، به قدرى اهمّيّت داشت كه حتّى گاه مهريه زنان را آموزش قرآن قرار مى‌دادند [2] كه هم عقيده بود، و هم برنامه، هم آموزش و پرورش، و هم نظام و تشكيلات و طرح حكومت!

اختناق در مكّه و آغاز هجرت‌

محيط مكّه به خاطر نفوذ شديد اشراف قريش، و خفقان فوق العاده‌اى كه از ناحيه مشركان متعصّب بر آن حاكم بود، بيش از آن آمادگى براى گسترش اسلام نداشت؛ و مى‌بايست طبق برنامه منظّمى، مسلمانان تدريجاً به مدينه كه محيط مساعدترى بود و

[1]- سوره مزّمّل، آيه 20.

[2]- وسائل الشّيعه، كتاب النّكاح، ج 15، ص 4.