طبيعت انسان خواهد شد؟ آيا چنين انسانهائى ديگر خود را مالك مغز و بازوى خويش نمى‌دانند؟ همان مغزى كه در درون جامعه آنهاست و بازوانى كه به تن آن چسبيده است.

وآنگهى فرض كنيد ما توانستيم با اين خصيصه طبيعى بجنگيم و انسانها را از اين مالكيّت دور سازيم و محصول كار همه را در اختيار جامعه قرار دهيم، آيا فكر مى‌كنيد اين عاملى براى پيشرفت و حركت جامعه خواهد بود، يا وسيله‌اى براى شكست و عقب گرد؟

مالكيّت شخصى هر كس نسبت به محصول كارش يك انگيزه نيرومند براى كار بيشتر و كار بهتر است، و انكار كردن اين موضوع همچون انكار روشنائى روز و تاريكى شب مى‌باشد.

اين مس. له هم در دنياى باصطلاح آزاد و هم در جهان سوسياليسم و هر جاى ديگر به تجربه رسيده است كه اگر كسى را از مالكيّت طبيعى محصول كارش محروم كنند فوراً بازده كارش پائين مى‌آيد، فعاليتش خاموش و تلاش و كوشش او كم فروغ مى‌شود.

ذكر دو نكته را در اين جا لازم مى‌دانم:

1- ممكن است به من ايراد كنيد كه مالكيّت جامعه نيز سرانجام به فرد باز ميگردد و پيشرفت جامعه از پيشرفت فرد جدا نيست اگر من سبب پيشرفت جامعه‌اى كه به آن تعلق دارم بشوم، سبب پيشرفت خودم شده‌ام، بنابراين دليل ندارد كه در مالكيّت دستجمعى (جامعه) من خودم را از محصول كارم بيگانه ببينم؟

ولى اين سخن مسلماً يك سفسطه است چرا كه بازگشت محصول كار فرد از طريق مالكيّت جامعه به او، از قبل اين است كه من شربت شيرينى را كه توليد كرده‌ام در مخزن آب شهر بريزم به اين اميد كه وقتى شير آب را باز مى‌كنم ليوان من از شربت گوارا شود!.

بدون شك ديگران هم كار مى‌كنند، ولى سخن در اين جاست كه فرض كرديم من بيش از ديگران مى‌توانم كار كنم، بيشتر اختراع كنم، بهتر به اكتشافات برخيزم، مساوى ده يا صد نفر تلاش و كوشش داشته باشم، اگر محصول كار و دسترنج من ملك من نباشد چرا اين همه تلاش و كوشش كنم؟

2- تعجب در اين است كه بعضى مى‌گويند مى‌توان از طريق پرورش اخلاقى و رشد فرهنگى افراد جامعه را چنان پرورش داد كه براى يكديگر كار كنند، براى هم زنده بمانند، و براى هم بميرند!

اين منطق عجيبى است، زيرا سكى كه پايه مكتب خود را «ماترياليسم» و آخرين هدفش را، تهيه آب و نان و مسكن انتخاب كرده اين گونه مفاهيم معنوى براى او معنى ندارد.

بله اگر ما طرفدار يك مكتب معنوى باشيم كه ايثار و فداكارى و گذشت و انفاق را وسيله ترقى و