مى‌كند درحالى كه قلب منافق و كافر مملو از اين اخلاق سوء است، زيرا هنگامى كه قلب با اطاعت الهى نورانى شد تمام اين ظلمات از آن زايل مى‌شود، و در جنبه‌هاى ظاهر نيز خداوند مسلمانان را برترى و فتح و پيروزى و نصر و ظفر مى‌بخشد. [1]

سوّمين آيه‌ مورد بحث كه بخش كوچكى از طولانى‌ترين آيه قرآن (آيه 282 بقره) است بعد از يك سلسله دستورات گوناگون مى‌فرمايد: «تقواى الهى پيشه كنيد و خداوند به شما تعليم مى‌دهد».

«قرطبى» در تفسير خود مى‌گويد: اين يك وعده الهى است كه هركس تقوا پيشه كند خدا به او تعليم مى‌دهد، يعنى در قلبش نورى قرار مى‌دهد كه آنچه به او القا مى‌شود درك مى‌نمايد. [2]

هرگز معناى اين سخن آن نيست كه ما به سراغ تحصيل علم و دانش نرويم و بگوييم تقوا و تهذيب نفس كافى است، همان‌گونه كه بعضى از صوفيه يا افراد منحرف ديگرى مانند آنها گفته‌اند، بلكه هدف آن است كه تقوا زمينه را براى كسب علم و دانش راستين آماده مى‌كند، درست مانند سرزمين شيرين و آماده‌اى براى پاشيدن هرگونه بذر.

درست است كه در اين آيه، جمله‌ «اتَّقُوا اللَّه» و جمله‌ «يُعَلِّمُكُمُ اللَّه» به صورت شرط و جزا ذكر نشده است و همين سبب گرديده كه بعضى استفاده رابطه علم و تقوا را از اين آيه انكار كنند، ولى قرار گرفتن اين دو در كنار يكديگر بدون شك بى‌حساب نيست، و اشاره‌اى است به رابطه اين دو با يكديگر، زيرا در غير اين صورت انسجام جمله‌هاى آيه زير سؤال خواهد رفت.

در چهارمين و آخرين آيه‌ بار ديگر رابطه تقوا و معرفت به وضوح نشان داده‌

[1]. تفسير فخر رازى، جلد 15، صفحه 153 (با كملى تلخيص).

[2]. تفسير قرطبى، جلد 2، صفحه 1214.