و روانى دارد كه همچون جسمش خسته مى‌شود، چنانكه جسم به استراحت و خواب نياز دارد، روح و روان نيز به سرگرمى و تفريح سالم نياز دارد.

تجربه نشان داده كه اگر انسان به كار يكنواخت ادامه دهد بازده كارش بر اثر كمبود نشاط تدريجاً پايين مى‌آيد، امّا پس از چند ساعت تفريح و سرگرمى سالم چنان نشاط كار در او ايجاد مى‌شود كه كمّيّت و كيفيّت كار هر دو فزونى مى‌يابند و به همين دليل ساعاتى كه صرف تفريح مى‌شود كمك به ساعات كار است.

در روايات اسلامى اين واقعيّت به طرز جالبى به عنوان دستور بيان شده است آنجا كه على عليه السلام مى‌فرمايد:

«لِلمُؤمِنِ ثَلاثُ ساعاتٍ: فَساعَةٌ يُناجى فيها رَبَّهُ وَساعَةٌ يُرِمُّ مَعاشَهُ وَساعَةٌ يُخَلّي بَينَ نَفسِهِ وَبَينَ لَذَّتِها فيما يَحِلُّ وَيَجمُلُ‌

؛ زندگى مؤمن بر سه بخش است: بخشى به معنويات مى‌پردازد و با پروردگارش مناجات مى‌كند، بخشى به فكر تأمين معاش است و بخشى را به اين تخصيص مى‌دهد كه در برابر لذّاتى كه حلال و مشروع است آزاد باشد». [1] جالب اينكه در حديث ديگرى اين جمله اضافه شده است:

«وَذلِكَ عَونٌ عَلى‌ سائِرِ السّاعاتِ‌

؛ و اين سرگرمى و تفريح سالم كمك است به ساير برنامه‌ها».

به گفته برخى تفريح و سرگرمى همچون سرويس و روغنكارى كردن چرخ‌هاى ماشين است. اين ماشين براى يك ساعت متوقّف مى‌شود، ولى قدرت و توان و نيروى جديدى پيدا مى‌كند كه چند برابر آن را جبران خواهد كرد. به علاوه بر عمر ماشين مى‌افزايد.

امّا مهم اين است كه سرگرمى و تفريح سالم باشد، وگرنه نه‌تنها مشكلى را حل نمى‌كند، بلكه بر مشكل‌ها مى‌افزايد. بسا تفريحات ناسالمى كه روح و اعصاب انسان را چنان مى‌كوبد كه قدرت كار و فعّاليّت را تا مدّتى از او مى‌گيرد يا لااقل بازده كار او را به حدّاقل مى‌رسانَد.

اين نكته نيز قابل توجّه است كه در اسلام تا آنجا به موضوع تفريح سالم‌

[1]. نهج البلاغه، حكمت 390.