تفكّر در روايات اسلامى‌

در حديثى امام حسن مجتبى عليه السلام فرمود:

«عَلَيكُم بالفِكرِ فإنَّهُ حَياةُ قَلبِ البَصيرِ وَمَفاتيحُ ابوابِ الحِكمَةِ

؛ بر شما باد به انديشيدن، زيرا انديشه باعث زنده‌دلىِ شخص بينا و كليد درهاى حكمت است». [1] در روايتى امام صادق عليه السلام فرمود:

«أفضَلُ العِبادَةِ ادمانُ التَّفَكُّرِ في اللّهِ وَفي قُدرَتِهِ‌

؛ بهترين عبادت‌ها انديشه دائم درباره خدا و قدرت اوست». [2] در حديث ديگرى فرمود:

«كانَ أكثَرُ عِبادَةِ ابي‌ذَرّ التَّفَكُّرُ وَالإعتِبارُ

؛ بيشترين عبادت ابوذر انديشيدن و عبرت گرفتن بود». [3] و در حديث ديگرى فرمود:

«التَّفَكُّرُ يَدعُو الَى البِرِّ وَالعَمَلِ بِهِ‌

؛ انديشيدن آدمى را به نيكى و عمل بر طبق آن فرا مى‌خوانَد». [4] در حديثى على عليه السلام فرمود:

«فِكرُ ساعَةٍ قَصيرَةٍ خَيرٌ مِن عِبادَةٍ طَويلَةٍ

؛ لحظه‌اى انديشيدن، از روزگارى دراز به عبادت پرداختن بهتر است». [5] و در حديث ديگرى فرمود:

«مَن تَفَكَّرَ اعتَبَرَ وَ مَن اعتَبَرَ اعتَزَلَ وَ مَن اعتَزَلَ سَلِمَ‌

؛ هر كه انديشه كند پند گيرد و هر كه پند گرفت (از زشتى‌ها) كناره گيرد و هر كه كناره گرفت سالم مانَد». [6] 4. ساعتى كه نفسش از حلال بهره ببَرد. اين تعبير ممكن است دو معنى داشته باشد: يا مقصود مرمّت معاش است، زيرا در اين فراز از حديث امرار معاش ذكر نشده، يا اشاره به تفريحات سالم است.

انسان مانند ماشين آهنى نيست كه هر چه بخواهند از او كار بكشند، بلكه روح‌

[1]. بحار الانوار، ج 78، ص 115.

[2]. همان، ج 71، ص 321.

[3]. همان، ج 22، ص 431.

[4]. وسائل الشيعه، ج 11، ص 153.

[5]. غرر الحكم، ج 2، ص 58.

[6]. تحف العقول، ص 89.