گمشده خود را در «رؤياى بيدارى»! و «صحنه سازيهاى خيالى»، به هنگامى كه چشمهايشان باز است جستجو مى‌كنند.

خيالبافيهاى بسيارى از شعرا و نويسندگان را كه بخش مهمّى از ادبيّات ملّتها، مخصوصاً ادبيات ملل شرق را پر كرده نيز نمودار ديگرى از «گريز روانى» و «پناه بردن به خيال در برابر محروميّتها» مى‌دانند.

آنها چون «معشوق گريزپاى» خود را در جهان واقعيتها نمى‌يابند در عالم خيال به وصال او نايل آمده، و كام از او مى‌گيرند!

پديده «پناه به خيال» و به تعبير ديگر «درون گرايى» هميشه جنبه فردى ندارد گاهى دامن گير «اجتماعات» و «ملّتهاى محروم» نيز مى‌شود.

مثلًا تظاهر به استقلال و به اصطلاح «اداى استقلال در آوردن» براى بسيارى از ملل آفريقايى و آسيايى كه ساليان دراز زير يوغ استعمار به سر برده، و ساليان دراز ديگرى نيز در آينده به سر خواهند برد، نمودار ديگرى از اين پديده روانى است.

حتى ممكن است اين موضوع در يك مقياس بزرگتر