گل چيدن از دامان درخت با فرو رفتن خار در دست چه بسا قرين است، برداشتن عسل از كندوى عسل هم در برخى موارد با نيش زنبور همراه است، بارى دنيا نه گلشنش بى خار و نه نوشش بى نيش است.

اگر دنيا را براى خودش خواهى، يا براى آخرت، در هر دو صورت محفوف و پيچيده به مشكلات و بلايا است:

«الدنيا محفوفة بالبلاء»

در هر دو صورت استقامت لازم دارد، چه مرد دنيا باشى و چه مرد آخرت، هيچكدام از اين قانون «مصاحبت با مصائب» مستثنى نيستند.

صبر بر مصيبت و بلاها را به دو قسم تقسيم كرده‌اند: 1- به صورتى كه انسان مى‌تواند اذيت كننده و بلا رساننده را مكافات و از او انتقام گيرد. 2- به صورتى است كه انسان قدرت انتقام را ندارد، خواه بلا رساننده و موجب ناراحتى، انسان باشد، و خواه حوادث روزگار و پيشامدهاى ناگوار.

در صورت نخست اشكالى در عقوبت كردن و انتقام گرفتن نيست، ولى صبر بسيار زيبنده است، خواه طرف مقابل جاهل و يا عامد باشد، چه بسا در اثر صبر شما، بيدار و نادم و پشيمان شده، و براى هميشه حق ادب و اخلاق را نسبت به شما اداء كند، در صورتى كه مقاومت و انتقام‌پذيرى كارى را حلّ نخواهد كرد، بلكه طرف مقابل جرى‌تر شده و مسئله دنباله‌دار مى‌گردد، لذا خداوند به پيامبر (صلى الله عليه وآله) خود مى‌فرمايد:

«اصْبر كَمَا صَبَرَ أُولُوالعَزمِ مِنَ الرُّسُلِ»:

«صبر كن چنانكه پيامبران، اولوالعزم پيشين صبر كردند». [1]

در جاى ديگر به او فرمود

«وَ اصْبِر على ما يَقُولُون»:

«بر آنچه مى‌گويند صبر كن» [2] يعنى از سخنان دشمنانت ناراحت مباش، در جاى ديگر به مسلمانان فرمود:

«وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ»:

«اگر مورد

[1]. سوره الاحقاف، آيه 35.

[2]. سوره المزمّل، آيه 10.