البته ممكن است حكم را به اين مقدار تعميم دهيم كه غير از چاه، تصرفات ديگر كه موجب ضرر است، هم‌چنين ساير همسايگان و املاك نزديك به هم را نيز شامل شود.

فقها اين مسئله را در باب حريم چاه، در كتاب احياء موات، عنوان كرده‌اند؛ و مشهور بين فقها اين است كه حريم چاه و قنات در زمين نرم، هزار ذراع؛ و در زمين سخت، پانصد ذراع است؛ ولى از مرحوم اسكافى و از «مختلف» [1] و «مسالك» [2] نقل شده كه حريم چاه به مقدارى است كه به چاه اوّل ضرر نزند.

به هر حال اين اختلاف در فتوا تأثيرى در آن‌چه ما به دنبال آن هستيم ندارد؛ چرا كه شك نيست كه حكمت يا علت تعيين محدوده به هزار يا پانصد ذراع، رفع ضرر از ديگران است؛ و بعيد نيست كه هر كدام از اين معيار ها (دورى به مقدار هزار يا پانصد ذراع، و يا علم به عدم ضرر براى همسايه) كه حاصل شد كافى باشد؛ و تفصيل بحث را به محل خودش وا مى‌گذاريم.

نكته ديگر اين‌كه، روايت مزبور منصرف است به موردى كه‌

[1]. مختلف الشيعه، ج 6، ص 208: «... والاعتبار الذى ذكره ابن الجنيد من الضرر، جيّد لماذكره ...».

[2]. مسالك الافهام، ج 12، ص 415: «... ولضعف المستند، حده ابن الجنيد بما ينتفى معه الضرر، ومال اليه فى المختلف، جمعا بين ما دل على نفى الإضرار و على جواز الإحياء من غير تحديد. وهذا أظهر، و ان كان الاول أشهر».