الحلال و الحرام»، تأليف محقّق نراقى؛ همان‌گونه كه از نام آن پيداست هر چند بعضى از قواعد فقهى را در بر دارد، ولى تمام قواعد را ذكر نكرده، و مختص به بيان قواعد فقهى هم نيست.

از تمام آن‌چه گفتيم نتيجه مى‌گيريم كه در كتاب‌هاى ما، كتابى كه در بردارنده تمام قواعد مهم فقهى باشد و به گونه‌اى شايسته قواعد فقهى را در آن‌ها مطرح كرده باشد، وجود ندارد.

به همين خاطر شكى براى من باقى نماند كه قيام به اين امر مهم- با جمع آورى آن قواعد در مجموعه‌اى مستقل، و بحث شايسته در مورد آن- خدمتى است به علم و اهل علم؛ بنابراين با كمىِ بضاعت، اقدام به آن كرده و از خداوند متعال تقاضاى توفيق و راهنمايى در اين راه دارم، و عاجزانه از او مى‌خواهم كه ياريم نمايد تااين كار را به پايان رسانده، و آن را ذخيره‌اى براى اين‌جانب و مايه تذكّرى براى غير من قرار دهد، إن‌شاءاللَّه؛ (انّه خير ناصر و معين).

هر چند قواعد فقهى كه در ابواب مختلف فقه به آن استناد مى‌شود بسيار زياد است، ولى ما در اين كتاب از مهم‌ترين آن‌ها بحث خواهيم كرد، و آن‌ها 30 قاعده‌اند، كه به ترتيب اهميّت به شرح ذيل خواهد بود:

1. قاعده لا ضرر.

2. قاعده لا حرج.

3. قاعده صحت.