اسم الکتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 52
است. به همين جهت، مفهوم دينى و اسلامى حق، از اين حيث با مفهوم حقوقى و اخلاقى آن متفاوت است.[1]
ب) تکليفگرايي در رويکرد اسلامي
رسالت اسلام هدايت انسانها و سوقدادن آنان به سوى سعادت و كمال انسانى است. از اين جهت، بيشتر توجه دين معطوف به تكاليف و مسئوليتهايى است که انجام آنها موجب كمال و سعادت بشر است. اما بيان حقوقى كه مسئوليتآور نيست و صرفاً به دليل نافعبودن آن براى نوع بشر بيان مىشود، در درجة دوم اهميت قرار دارد. عنايت بيشتر دين به بيان حقوق نوع اول از آن جهت است كه انسان خواستهها، نيازها و تمايلاتى دارد كه بر اساس غريزه و طبيعت درصدد تأمين آنها برمىآيد و به قانون و دستور و تكليف نيازى ندارد. مثلاً طبيعت انسان به گونهاى است كه به نفس كشيدن، غذا خوردن، آب خوردن و نظاير آنها نياز دارد. براى اين قبيل امور، لازم نيست به انسانها بگويند: حق داريد نفس بكشيد، آب بنوشيد، و غذا بخوريد؛ چراکه انسان خود به خود اين كارها را انجام مىدهد. در اينگونه موارد آنچه مهم است تعيين قلمرو بهرهمندي از حقوق و رعايت حقوق ديگران است. در رويکرد ديني آنچه انسانيت آدمي را رشد مىدهد توجه به مسئوليتها و تكاليفى است كه بر عهده دارد. البته حق و تکليف، دو روى يك سكهاند؛ يعني در قبال تكاليفي كه از افراد خواسته مىشود حقوقى نيز به آنان اعطا مىگردد. سؤال اين است که در بينش اسلامى به كدام يك از دو روى اين سكه بيشتر توجه مىشود. آيا اسلام بيشتر بر مسئوليت و تكليف تأكيد ميورزد يا بيشتر به حقوق انسانها توجه كرده است؟
متون دينى اغلب دربارة رعايت حقوق انسانها بحث ميكنند؛ يعنى در واقع تأكيد