4 ـ 6. اخلاق و انسان‌شناسي

مسائل اخلاقى ارتباط بسيار نزديكى با شناخت انسان دارد. تا حقيقت آدمى شناخته نشود، كمالاتى كه ممكن است با اخلاق پسنديده به‌دست آورد معلوم نمى‏گردد، و حتى معيارهاى صحيح اخلاق نيكو و تشخيص آنها از اخلاق نكوهيده به‌دست نمى‏آيد.[1]

5 ـ 6. احكام اجتماعي و شناخت انسان

احكام اجتماعى اسلام از قبيل حقوق، اقتصاد، سياست و امثال آنها، با شناخت انسان ارتباط تنگاتنگ دارد؛ زيرا تا انسان درست شناخته نشود، نيازها و روابط او مشخص نمى‏شود و احكامى كه بايد براى چنين موجودى وضع گردد تا با عمل بدان‌ها به كمال و سعادت دست يابد، معيّن نمى‏شود.

درست است كه ما در ساية وحى مى‏توانيم (و بايد) آنچه را خداى متعال نازل فرموده است بپذيريم، ولى تبيين اين موارد متوقف بر شناخت ابعاد وجود بشر (همچنان البته از ديدگاه وحى) است. بنابراين، برنامه‌هايى كه براى شناختن انسان از سوى خداوند به وسيلة پيامبران نازل شده، همگى مبتنى بر اين است كه انسان داراى لياقت‌ها و استعدادهايى است كه يا اين دستورها، به فعليت مى‏رسد و از جهات مختلف با شناخت انسان ارتباط مى‏يابد. پس در واقع مى‏توان گفت كه تمام معارف قرآنى، به نحوى، با انسان‏شناسى ارتباط دارد و تنها امرى كه مى‏توان گفت ارتباط مستقيم با اين بحث ندارد، جهان‏شناسى است.[2]

7. «انسان» و مرادفات آن

با تورقى نه چندان دقيق نيز مى‏توان اين الفاظ را در مورد انسان در قرآن يافت: انسان، بشر،