ب ـ يقين بالمعني الأخصّ: اين است كه انسان، علاوه بر دو اعتقاد فوق، مطمئن باشد كه در زمان آينده نيز هرگز امكان زوال اين دو اعتقاد وجود ندارد، مثل يقيني كه ما نسبت به گزاره «4=2×2» داريم. يقين به اين معنا، همان است كه مقوّم قياس برهاني است[1].

   مرحوم شيخ(رحمه الله) تصديق را به سه مرتبه يقين، شبه يقين و ظن تقسيم مي‌كند:

   1. يقين: مراد وي از يقين همان يقين بالمعني الأخص است كه توضيح آن گذشت.

   نكته‌اي كه در اينجا اضافه مي‌كنيم اين است كه اعتقاد به بطلان نقيض يك قضيه، گاهي بالفعل است و زماني بالقوّة القريبة من الفعل. مراد از صورت دوّم، اين است كه اين اعتقاد، مورد التفات انسان نباشد; امّا به محض التفات و تنبّه نسبت به نقيض، آن را تكذيب كند.

   نكته ديگر اينكه همواره امتناع زوال اعتقاد دوّم، ملازم با امتناع زوال اعتقاد اوّل نيز هست، و همچنين امكان زوال اعتقاد دوّم، همواره به معناي امكان زوال اعتقاد اوّل نيز مي‌باشد; اگرچه به مصداق «الأقرب يمنع الأبعد» اسم اشاره در عبارتِ «إذا كان لا يمكن زوال هذا الإعتقاد فيه» ناظر به اعتقاد دوّم است.

   2. شبه يقين: شبه يقين، خود به دو صورت است: يكي اينكه، جز اعتقاد اوّل، اعتقاد ديگري در كار نباشد ـ نه بالفعل و نه بالقوة القريبة من الفعل ـ به گونه‌اي كه اگر ذهن، متوجه نقيض شود، استحكام اعتقاد اوّل فرو ريزد. مثل بسياري از قضاياي مشهوره‌اي كه در بين مردم، رايج و مورد اعتقاد آنان است. اما با كمترين تشكيكات، پايه اعتقادشان، نسبت به آنها سست مي‌شود.

   ديگر اينكه، اگر اعتقاد دوّمي هم در كار است، زوال آن امكان دارد. مثل بسياري از قوانين علوم تجربي براي دانشمندان كه گمان مي‌كنند تجربه همواره مفيد يقين است، ولي با تنبيه بر ضعف مبنا، بناي يقين آنان نيز فرو مي‌ريزد.

   3. ظنّ: حالت ظنّ آن است كه انسان در كنار اعتقاد اوّل، خود ـ بالفعل يا بالقوّة القريبة من الفعل ـ معتقد باشد كه نقيض قضيه نيز ناممكن نيست. البته اين اعتقاد دوّم، گاهي مورد التفات انسان است و گاهي مورد توجّه نيست، اما اگر انسان بدان توجه كند، خود بدان اعتراف مي‌كند. چنين قضيه‌اي در هر دو حال، قضيه‌اي مظنون خواهد بود.