در احاديث اهل‌بيت(عليهم السلام) به مناسبت‌هاى مختلف ريشه‌هايى براى كفر ذكر شده است[1] (مانند حرص، استكبار و حسد)[2] ولى در اينجا امام(عليه السلام)«كبر» را ريشه اصلى دانسته و تمام پليدى‌ها حتى آن دو ريشه ديگر را ناشى از اين صفت نكوهيده شناخته‌اند. و اين خود رهنمودى پرارج براى رهپويان راه نورانى عبوديت، و نسخه‌اى شفابخش از آن طبيب فرزانه آسمانى است كه همواره بايد فرا روى‌مان باشد و با تمام وجود از اين ريشه‌يابى حكيمانه و مغتنم بهره برده و با استعانت از خداى تعالى از ابتلا به چنين دردِ دردآفرينى گريزان باشيم.

مرزناشناسى دام شيطان

ممكن است تصور شود فرهيختگان به لحاظ بهرهورى از نعمت والاى دانش، و تهيدستان به سبب نداشتنِ ثروت و مكنت به عنوان عاملى تكبّرآفرين، در برابر چنين مرض سعادت‌سوزى از مصونيت برخوردار هستند و دشمن قسم‌خورده، هرگز طمع تزريق چنين سمّ مهلكى را به آنها نخواهد كرد‌؛ ولى هشدار رسا و بليغ پيشواى اهل تقوا(عليه السلام)، در قالب جمله‌اى كوتاه و پرمعنا، كمترين جايى براى چنين خوش‌خيالى باقى نخواهد گذاشت:

وَلاَ تُشْوِي أَحَداً لاَ عَالِماً لِعِلْمِهِ وَلاَ مُقِلاّ فِي طِمْرِهِ‌؛ دام تكبر شيطان به كسى ترحم نخواهد كرد، نه عالم به خاطر علم و دانشش و نه درويش به لحاظ جامه كهنه و فرسوده‌اش.