4. ضرورت پالايش دل از قساوت

برخى از روان‌شناسان، قساوت، سنگدلى و تأثرناپذيرى را ويژگى اخلاقى مثبت پنداشته‌اند و نرم‌دلى و انعطاف‌پذيرى را ويژگى منفى و برخاسته از خصيصه زنانه و بچه‌گانه مى‌دانند. از اين رو، آنان نمى‌پسندند كه فرد در مقابل برخى حوادث و صحنه‌هاى تأثربرانگيز، خيلى زود متأثر شود و اشكش جارى گردد. اما از منظر قرآن، قساوت و سنگدلى، ويژگى اخلاقى منفى به حساب آمده و از آن مذمت و نكوهش شده است. پس ما كه در پى انجام

دستورات و آموزه‌هاى قرآن هستيم، بايد در درجه اول بكوشيم دلمان به بيمارى اخلاقى قساوت و سنگدلى مبتلا نگردد و راه‌هاى نفوذ اين ويژگى ناپسند در دلمان را مسدود سازيم. اما در صورتى كه به اين بيمارى اخلاقى مبتلا گشتيم، بايد عوامل پيدايش اين روحيه نكوهيده را بشناسيم و بكوشيم با مبارزه با آن عوامل، به درمان آن روحيه موفق گرديم.

 بدون شك دل خاشع، نرم و انعطاف‌پذير، پذيراى موعظه است و اگر دل به قساوت مبتلا گشت، هيچ پند و موعظه‌اى در آن اثر نمى‌كند. پس براى تأثير موعظه، ابتدا بايد قساوت را از دل بركند تا زمينه پذيرش موعظه فراهم گردد. دل مبتلا به قساوت قلب، با شنيدن آيات عذاب الاهى متأثر نمى‌گردد و واكنشى در آن پديد نمى‌آيد. ذكر آيات عذاب الاهى نظير آيات خُذُوهُ فَغُلُّوهُ * ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ * ثُمَّ فِي سِلْسِلَة ذَرْعُها سَبْعُونَ ذِراعاً فَاسْلُكُوه؛[1] او را بگيريد و در بندش كنيد، آن‌گاه ميان آتشش اندازيد، سپس در زنجيرى كه در ازاى آن هفتاد گز است او را در