مختلفى، از رابطه انسان با همسر، پدر و مادر، فرزندان، خويشان و بستگان، همسايه، معلم، شريك و حاكم گرفته تا رابطه جامعه اسلامى با جوامع ديگر و جنگ و صلح و نظاير آنها احكام و دستورات مختلفى دارد كه يك مسلمان بايد آنها را رعايت كند. در واقع عمل صالح در تمامى اين عرصه‌ها راه پيدا مى‌كند و وجود دارد و آدمى بايد در هر زمينه‌اى با شناخت عمل صالح از عمل فاسد، به انجام عمل صالح مبادرت ورزد تا به فلاح و سعادت دست پيدا كند. اصل كلى در اين زمينه اين است كه در همه جا عمل صالح اين است كه انسان به دستور خداى متعال عمل كند، و اگر با فرمان خدا مخالفت نمايد مرتكب گناه شده و به همان اندازه از فلاح دور مى‌شود.

از آنچه گفتيم، طبعاً اين‌گونه به دست مى‌آيد كه فلاح و همچنين شرط آن، يعنى تقوا ـ و طبيعتاً دو مؤلفه تشكيل‌دهنده تقوا، يعنى ايمان و عمل صالح ـ از امور «تشكيكى» هستند و مراتب و درجات مختلفى دارند.[1] هركس از ايمان و عمل صالح بيشتر و بالاترى برخوردار باشد، به همان ميزان به مرتبه بالاترى از فلاح و سعادت دست خواهد يافت. بر اين اساس، فلاح كامل براى كسى است كه هم ايمان كامل داشته باشد و هم تمامى اعمالش صالح باشد، و به هر اندازه كه انسان در ايمان و عمل صالح ضعف و كاستى داشته باشد، به همان ميزان از درجه فلاح و رستگارى و مرتبه كمال و سعادتش كاسته خواهد شد.

وَإِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً؛انفال (8)، 2.

وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً؛ محمد (47)، 17.

وَلا تَزِدِ الظّالِمِينَ إِلاّ ضَلالاً؛ نوح (71)، 24.

وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَكُفْراً؛ مائده (5)، 64.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا ثُمَّ ازْدادُوا كُفْراً لَمْ يَكُنِ اللهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ؛ نساء (4)، 137.

هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدادُوا إِيماناً مَعَ إِيمانِهِمْ؛ فتح (48)، 4.

همان‌گونه كه ملاحظه مى‌شود، اين آيات دلالت دارد بر اين‌كه امور مذكور قابل كم و زياد شدن هستند؛ يعنى مراتب مختلف دارند.