انگيزه يا ذوق و استعداد خاصي دارند بتوانند گم‌شده خودشان را در ميان انبوه مسائل بي‌شمار بيابند و راه رسيدن به هدفشان را بشناسند و ثانياً، کساني که مي‌خواهند رشته‌هاي مختلفي از معلومات را فراگيرند بدانند از کدام‌يک آغاز کنند که راه را براي آموختن ديگر رشته‌ها هموار کند و فراگيري آنها را آسان‌تر نمايد.

بدين‌ترتيب، علوم به قسمت‌ها و بخش‌هاي گوناگون تقسيم شد، و هر بخش، در طبقه و مرتبه خاصي قرار گرفت. از‌جمله تقسيمات علوم، تقسيم کلي آنها به علوم نظري و علوم عملي، و تقسيم علوم نظري به طبيعيات و رياضيات و الهيات، و تقسيم علوم عملي به اخلاق و تدبير منزل و سياست است که قبلاً به آن اشاره شد.

بعد از آنکه لزوم دسته‌بندي علوم روشن شد، سؤال ديگري طرح مي‌شود که علوم را براساس چه معيار و ملاکي بايد دسته‌بندي و مرزبندي کرد؟

پاسخ اين است که علوم را مي‌توان با معيارهاي مختلفي دسته‌بندي کرد که مهم‌ترين آنها از اين قرار است:

الف) براساس اسلوب و روش تحقيق: قبلاً اشاره کرديم که همه مسائل را نمي‌توان با روش واحدي مورد تحقيق و بررسي قرار داد، و نيز خاطرنشان کرديم که همه علوم را با توجه به روش‌هاي کلي تحقيق مي‌توان به سه دسته تقسيم کرد:

1. علوم عقلي که فقط با براهين عقلي و استنتاجات ذهني قابل بررسي است، مانند منطق و فلسفه الهي؛

2. علوم تجربي که با روش‌هاي تجربي قابل اثبات است، مانند فيزيک، شيمي و زيست‌شناسي؛

3. علوم نقلي که براساس اسناد و مدارک منقول و تاريخي بررسي مي‌شود، مانند تاريخ، علم رجال و علم فقه.