استدلال اشاعره

2

تعلق علم پيشين خدا بر فعل بندگان

علم پيشين خدا بر تمام كائنات پيش از آن كه جامه هستى بپوشند، جاى بحث و گفتگو نيست. او از تمام رويدادهاى جزئى و كلّى صادر از انسان و غير انسان اطلاع قطعى دارد. امّا بلكه سخن در جاى ديگر است و آن اين كه آيا چنين علم پيشين، مايه سلب اختيار از انسان مى شود يا نه .

شيخ اشعرى و اتباع مكتب او تصور كرده اند علم پيشين خدا قبل از صدورِ پديده، سبب مى شود كه آن پديده، حالت ضرورى پيدا كند و فاعل نيز از گردونه «فاعل مختار>» بيرون رفته و در شمار فاعل مجبور قرار گيرد. حتى فخر رازى آن چنان بر اين دليل تكيه كرده كه مى گويد: اگر عقلاى جهان جمع بشوند نمى توانند خدشه اى بر اين دليل وارد كنند، مگر اين كه علم پيشين خدا را به جزئيات منكر شوند.[1]