علل پيدايش تفويض و اختيار

از آنجا كه هر «كنشى>» «واكنشى>» دارد چه بسا افرادى كه واكنش نشان مى دهند تحت تأثير احساسات تند عليه مخالف قرار مى گيرند و در نتيجه عكس العمل شديدتر از واقع نشان مى دهند. روى همين اصل از آنجا كه نظام اموى صد درصد مروج جبرى گرى بود در مقابل گروهى به عنوان واكنش، مسأله تفويض و واگذارى افعال به خود انسان را مطرح مى كردند و اين طرز تفكر طرفدارانى پيدا كرد كه در تاريخ از آنها نام مى برند مانند:

1. «معبد بن عبدالله الجهنى>» متوفاى 80هـ[1]

2. «غيلان دمشقى>» كه به امر خليفه اموى هشام بن عبدالملك به سال 105 به خاطر طرفدارى از حرّيت و اختيار اعدام گرديد.[2]

معتزله نظريه تفويض را به معنى وانهادگى انسان به خويشتن است مطرح مى كردند در حالى كه چنين نظريه خود نوعى واپس گرايى است زيرا هرگاه انسان در افعال خود بى نياز از حق تعالى باشد در اين صورت انسان نوعى واجب الوجود در مقام فعل