محلى به نام «دار العلم» تأسيس كرد كه داراى كتابخانۀ مهمى بوده است [28]. علاوه بر اين سه كتابخانه بطور حتم دانشمندان و رجال ديگر شيعه كتابخانههاى شخصى داشتهاند. و از «فهرست ابن نديم» به دست مىآيد كه كتب شيعه در آن تاريخ در «بغداد» رواج داشته و قسمت مهمى از آن كتب به دست «ابن نديم» رسيده و نام آنها را در فهرست خود با پارهاى خصوصيات ضبط كرده است [29].

موقعيت و نفوذ شيعه در «بغداد» بيشتر مرهون رجالى امثال على بن يقطين [1] است كه از ابتداى خلافت بنى عباس در دستگاه آنان اعتبار و شخصيتى داشتهاند و همچنين «برمكيان» با دانشمندان شيعه بى ارتباط نبودند از جمله هشام بن الحكم غالبا ملازم و همنشين يحيى بن خالد برمكى بوده است [31].

از مطالعه تاريخ و حديث به دست مىآيد كه همواره رجال شيعه داراى مناصب مهمى در مركز خلافت و سائر بلاد بودهاند. و از اينكه خلفا به طرد و تكفير پيشوايان شيعه ترتيب اثر مىدادهاند و كسانى مانند ابن ابى العزاقر [2] و حسين بن منصور حلاج [3] را كه مورد طرد

[1]- يقطين پدر على از دعاة بنى العباس بود و مروان او را تعقيب مىكرد و او از موطن خود كوفه فرار كرد، مادر على نيز با وى و برادرش عبيد بمدينه فرار كرد تا اينكه پس از روى كار آمدن دولت عباسي، به كوفه برگشتند، على بن يقطين از مقربان دستگاه خلافت بود و نزد سفاح و منصور و مهدى و هارون اعتبار داشته و در سال 182 هدر سن 57 در بغداد در گذشت در حاليكه امام موسى بن جعفر (عليه السلام) محبوس بود، و ولى عهد محمد بن الرشيد بر جنازه او نماز گذارد و پدر او بعد از وى در سال 185 وفات يافته است.

على و اخلافش از مؤلفان و روات شيعه بودهاند رك. فهرست شيخ ص 117 و رجال نجاشى ص 206 و جز آن

[2]- وى ابو جعفر محمد بن على شلمغانى است كه مدعى نيابت خاصۀ امام غائب و بلكه الوهيت و حلول بود و هنگاميكه حسين بن روح نائب سوم ناحيه مقدسه فساد عقيده او را اعلان نمود از طرف خليفه مورد تعقيب قرار گرفت تا بالأخره بر اثر فتواى قضات در ذى قعده 322 كشته شد رك. وفيات الأعيان ج 1 ص 418

[3]- ابو معتب حسين بن منصور بيضاوى معروف به حلاج صاحب دواعى و مقالات مشهوره خود را در عداد ابواب ناحيه مقدسه در غيبت صغرى بشمار مىآورد و از ناحيه مقدسه توقيعى در تكذيب وى صدور يافت و علماى شيعه معاصر و متأخر از وى غالبا وى را مذموم دانستهاند و برخى أمثال خواجه نصير طوسى و شيخ بهائى و قاضى نور اللّٰه از او دفاع نموده و تأويلاتى براى كلمات كفر آميز وى آوردهاند و بهر حال از آغاز، بين مسلمين در بارۀ وى اختلاف نظر وجود داشته و بر اثر تكفير قضات در 309 ه.

به طرز ناهنجارى كشته و سوزانيده شد، جهت توضيح بيشتر بكتب تراجم از جمله روضات الجنات ص 226 ببعد مراجعه نمائيد.

[28]- دار العلم شريف رضى مدرسهاى بوده كه طلاب علم در آن سكنى داشتهاند و كليۀ ما يحتاج ايشان (از جمله كتابخانه) در آن آماده شده بوده است (رك: روضات ص 575).

[29]- از جمله، آثار و كتب عياشى را شيخ طوسى در فهرست ص 163 از فهرست ابن نديم نقل مىكند و گويا مأخذ ديگرى جز آن، در دست نداشته است.

[31]- حاشيه شمارۀ 20 ملاحظه شود.