كه در هر لحظه و هر منطقه جغرافيايى از زمين و بر هر عصر و نسل مىتابد ، و آنان به اندازه نياز و ظرفيت خويش از آن انرژى و نور و هدايت كسب كرده ، بىآن كه هيچ كدام مدعى كسب همه انرژى خورشيدى باشند و بىآن كه تلاش و بهره گيرى وافر آنان از خورشيد ، مانع بهره ورى نسلهاى بعد باشد .
اين رمز جاودانگى قرآن است كه قرنها بر آن گذشته و انديشمندان در طول تاريخ از زواياى مختلف در آن نگريسته و كاوش كرده و مطالب نو استفاده نموده‌اند ، ولى هر گز شگفتيها و نو پردازيها و نوآوريها و پيامهاى آن كاهش نيافته و رونق و تازگى و سازندگى خود را از دست نداده است .
اين ويژگيها و ارزشها است كه عالمان و انديشمندان مذاهب اسلامى را در طول قرنها به انديشيدن و مطالعه پيرامون مفاهيم و پيامهاى قرآنى و نيز طرح مباحث مختلف پيرامون آن واداشته است .
بررسى محتواى آن كتابها ، هر كدام مجالى وسيع مىطلبد كه ما در اين نوشته در صدد آن نيستيم ، بلكه تنها نگاهى بسيار گذرا و اشاره وار به اقبال و توجه عالمان به تفسير و علوم قرآن در اعصار مختلف خواهيم داشت و مفسران قرآن را در هر قرن برخواهيم شمرد و اين خود زاويه اى است كه اهتمام انديشيدن اسلامى به قرآن را مىنماياند .
زمان پيدايش تفسير و علوم قرآن زمان پيدايش تفسير و علوم قرآن به اوايل بعثت رسول خدا در مكه مكرمه بازگشت دارد ، و نخستين كسى كه قرآن را با ويژگيهايش براى مردم تفسير و بيان مىكرد ، خود رسول خدا ( ص ) بود و تا زمانى كه حيات داشت صحابه و ياران در اين امر دخالت نمىكردند . بعد از رحلت آن حضرت آن چه را كه صحابه از او ياد گرفته بودند به مردم تعليم مىدادند ، و پس از صحابه ، تابعين و تابعى تابعين تا اين زمان .
بدين جهت است كه تفسير و علوم قرآنى از آغاز پيدايش تا اين زمان مراحلى را پشت سر گذاشت ، ولى بعد از رحلت رسول خدا ( ص ) تفسير قرآن داراى دو جريان شد :
1 - جريان متصل به وحى و نبوت كه نماينده آن اوصياء و امامان معصوم و پيروان آنها بوده‌اند .
2 - جريان عمومى كه مستقيما و به طور دائم به وحى استناد نداشت ، نماينده اين