است ، و منافات ندارد كه معنائى يا معانى دقيقترى از براى آن باشد ، چنانچه بعضى از آن را ذكر نموديم .
تفسير حكمى ممكن است از براى سورهء مباركهء « توحيد » - كه براى متعمّقين آخر الزّمان وارد شده - تفسيرى حكيمانه كه موافق موازين حكميّه و براهين فلسفيّه است باشد . و آن ، چنان است كه از شيخ بزرگوار ، عارف شاه آبادى [1] مدّ ظلَّه ، استفاده نمودم :
پس هو اشاره به صرف الوجود و هويّت مطلقه است . و آن ، برهان بر شش مطلب شامخ حكمى است كه در سورهء مباركه براى حق تعالى اثبات فرموده :
اول مقام « الوهيّت » ، كه مقام استجماع جميع كمالات و احديّت جمع « جمال » و « جلال » است ، چون در مقامات مناسبه از مسفورات حكميّه ثابت شده كه صرف وجود و هويّت مطلقه صرف كمال است ، و الا لازم آيد كه صرف وجود هم نباشد . و چون بيان اين مطالب طولانى شود و احتياج به مقدّمات دارد ، به اشاره اكتفا كنم .
دوم مقام « احديّت » ، كه اشاره به بساطت تامّهء عقليّه و خارجيّه و ماهويّهء وجوديّهء ، و تنزّه از مطلق تركيبات عقليّه ، چه جنس و فصل باشد و چه مادّه و صورت عقليّه باشد ، يا خارجيّه ، چه ماده و صورت خارجيّه يا اجزاء مقداريّه است ، مىباشد . و برهان بر اين مطلب نيز همان برهان صرف الوجود و هويّت مطلقه [ است ] زيرا كه اگر صرف احدى الذّات نباشد ، لازم آيد كه از صرفيّت بيرون آيد و از ذاتيّت خود منسلخ شود .
سوم مقام « صمديّت » است ، كه اشاره به نفى ماهيّت است . و جوف نداشتن و ميان تهى نبودن نيز اشاره به ماهيّت نداشتن و نقص امكانى نداشتن

[1] - پاورقى 97 . .