فلاسفه آن سامان وجود داشته است لكن چيزهائى بوسيله ابن سينا و فارابى و ساير فلاسفه اسلام بدانها افزوده شده است.

البته در كتب ارسطو بنا بر آنچه از ترجمه‌هاى مسلمين بما رسيده است اين تقسيم هست كه حجتهاى صناعى آنهائى است كه سخنور بقوت و نيروى خود ايجاد ميكند و آن را عمود گفته‌اند.

و حجتهاى غير صناعى آنست كه در خارج موجود است و سخنور از آنها استفاده ميكند كه نصرت و اعوان خوانده‌اند و عبارت از نصوص قوانين عرفى يا غيره است.

در كتاب خطابه ابن سينا اين معنى مشهود است وى ابتدا وجوه افتراق و اشتراك ميان صناعات پنجگانه را برشمرده است و خطابه را فن اقناع دانسته است و گويد مردم بر دو دسته‌اند عوام و خواص و راه اقناع عوام بجز راه و روش اقناع خواص است و بدين جهت برهان را ويژه خواص داند و خطابه را آن عوام سپس در باب عموميت خطابه و ساير ملحقات و خصوصيات و لوازم آن بحث ميكند (رجوع شود به كتاب خطابه ص 2، 6).

خلاصه آنكه قبل از ظهور اسلام يعنى در عصر جاهلى صناعات ادبى در نظم و نثر بدين ترتيب كه اكنون ما ميشناسيم نبوده است شعرا و گويندگان منظور و مقصود خود را بطور ساده و بدون تكلف و بكار بردن استعارات و كنايات بعيده بيان ميكردند و هيچ گاه مسائل عقلى و فلسفى در ادبيات راه نداشت.

ادب عربى بدين نحو كه اكنون ما ميشناسيم پايه و اساس آن باحتمال قوى ابتدا بوسيله جاحظ بصرى متوفى 868 م ريخته شد و در قرن چهارم و پنجم هجرى بدست بديع الزمان همدانى مراحلى از تكامل را طى كرد و كسان ديگرى مانند ثعالبى نيشابورى 961- 1038 م در اين قسمت امام و پيشوا بودند.

ديگر ابن قتيبه دينورى و حماد الراويه است كه از بنيان‌گذاران ادب عربى در عصر خلافت عباسى ميباشند و در اين قسمت همان طور كه اشارت رفت دانشمندان ايرانى‌نژاد اثر بسزائى داشتند. (لقد كانت لهذا المداخلة التى جرت بين العرب و تلك العناصر خصوصا الفرسى اثرها الفعال فى صيرورة الامة العربية و لغتها الى ما كانت عليه فى هذا العصر و قد ظهرت هذه المخالطة و تلك المداخلة فى الاجسام و العقول و العادات و ساير شئون الاجتماع) (الادب العربى و تاريخه فى عصر العباسى جزء دوم محمود مصطفى، چاپ مصر 1356 ص 9.) (و رجوع شود به تاريخ العرب تأليف دكتر فليب حتى جزء دوم مصر 1953 م و تاريخ الادب العربى جزء اول فى عصر الجاهلى).

يكى از علل بسط ادب عربى بدست ايرانيان تسلط آل بويه بر بغداد است در سالهاى (334- 447) و بعد از آن سلاجقه.