زيادترى داشتند مراجعه و معنى آن را درمى‌يافتند و نيازى به تفسير فوق العاده نبوده است چنانكه قرآن فرمايد إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ‌ و هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا و اين سخن كه قرآن تنها به منظور بيان اعجاز حضرت رسول است سخنى دور از حقيقت است. بلكه قرآن دستور العمل مسلمين است و فهم آن براى همه مسلمين آشنا بزبان عربى ميسر و ممكن بوده است نهايت چون قوانين و احكام قرآن بر مبناى كلى است و كليت دارد قهرا عمومات آن بعضا نياز به توضيح دارد و علاوه بر آن همان طور كه معمول و طبيعى است هر كلى استثناء و تبصره دارد بر حسب ضرورت زمان و مكان و اوضاع و احوال اشخاص از اين جهت و مصالح و جهات ديگر، آيات قرآنى نخست بر دو دسته ميشود.

1- آيات محكمات.

2- آيات متشابهات.

آيات محكمات آياتى است كه معنى آن صراحت دارد و راه تأويل و تعبير در آن مسدود و يا نص و يا ظاهر است.

آيات متشابه آياتى است كه معنى آن صراحت ندارد و راه تأويل و تعبيرات در آنها باز است كه فرمود فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ.

اين تقسيم را خود قرآن مجيد كرده است.

تقسيم ديگر چنانكه در مبحث اصول فقه اشاره شد به عمومات و خصوصات يعنى عام و خاص، مجمل، مبين، ناسخ و منسوخ، مطلق و مقيد و جز آن ميباشد.

البته اين گونه آيات نياز به توضيح و بيان مخصصات و بيان مجملات دارد و اين اولين امرى است كه عده را بر آن داشت كه در باب قرآن تفسير بنويسند مسأله ديگر بعد زمانى از تاريخ وضع احكام و نزول قرآن است زيرا آياتى در قرآن هست كه فهم معنى آن منوط بدانستن اوضاع و احوال خاص و موقعيتى است كه ايجاب كرده است آن آيه نازل شود و بالاخره شأن نزولى دارد كه در روزگار حضرت رسول پس از نزول معنى آن واضح و روشن مى‌بود و به مرور زمان مجمل و غير روشن گرديد.

و ناچار يك قسمت از تفسير مربوط باين وضع و حال و بيان شأن نزول آيات است.

و يك قسمت ديگر مربوط بدانستن اخبار يهود و مذاهب ديگر است كه آيات قرآن بدانها اشاره كرده است و قهرا فهم آن گونه از آيات موقعى ميسر خواهد شد كه اصل آن قصص و اخبار كه در كتب آسمانى ديگر آمده است بيان و روشن شود.

اين گونه مسائل و مسائلى ديگر كه بدان اشاره خواهد شد ايجاب كرد كه باب تأويل و تفسير مفتوح شود.

در باب قرائت قرآن و اختلاف در قرائت بايد بگويم كه ربطى به تفسير ندارد و تنها مربوط به زبان عرب و لهجه‌هاى آن روز است و احيانا صحت وجوه مختلف قرائت است.