فنون دقيق رياضى را بخورد جامعه ميدادند.- يا للعجب كه نادانى قوم باز هم كار خود را كرد، براى استفاده‌هاى نامشروع از اين فنون چه عمرها تباه ساخت و چه اندازه بدبختى و سياه روزى ببار آورد!

بسط و تكسير

تكسير يكى از اصطلاحات متداول فنون غريبه است كه در كتاب كنوز المعزّمين ما نيز موافق بعض نسخ قديمه [نسخه س مقالت پنجم ص 13] بكار رفته و آن را بطرق و اقسام مختلف در حروف و اعداد و الواح عمل ميكنند و علماى فن از قبيل محمود دهدار و غيره بسبب اهميّت موضوع درباره آن رسائل مفرده پرداخته و بعضى اصلا علم تكسير را فنّى مخصوص شمرده و آن را بدو قسم تكسير عددى و تكسير حرفى تقسيم كرده‌اند.

كلمه تكسير در لغت بمعنى بسيار شكستن و بقول علماى صرف و لغت مبالغه و تكثير در كسر است، باين معنى كه چيزى را چنان بشكنند كه بپاره‌هاى خرد بسيار مبدّل گردد نه اينكه مثلا دو قطعه شده باشد- و مقصود علماى ادب از معنى مبالغه و تكثير كه در باب تفعيل اين مادّه و نظاير آن مانند تقطيع و تقتيل‌ [1] ميگويند همين بسيارى عمل و نتيجه فعل است نه سختى و شدّت يك عمل.

امّا در اصطلاح بچند قسم و ترتيب استعمال ميشود.- از جمله تكسير كلمات عبارتست از اينكه كلمه را بحروف مقطّع بنويسند مثلا كلمه سلام‌

[1] - تقطيع يعنى تجزيه كردن چيزى باجزاء و قطعات بسيار- تقتيل: كشتن جماعت بسيار.