ج ز ك س ق ث ظ [آبى سردتر]- د ح ل ع ر خ غ [خاكى سرد خشك‌].

ظاهر اين گفتار بنظر راجح ميرسد، زيرا كه مقصود علماى فنّ از اين تقسيمات حصول نتيجه تأثير و تأثر است و اين معنى با تفكيك قواى فاعله از منفعله امكان‌پذير نيست.- وانگهى مطابق قول مشهور، با عنصر هوا طبيعت يبوست همراه مى‌شود و حال آنكه بعقيده حكما عنصر هوا حارّ رطب، و عنصر نار حارّ يابس است.

هر چند تقسيم حروف بعناصر با تقسيم طبايع فرق دارد، و در اين عمل تناسب و تلازم ملحوظ نبوده، امّا رجحان رعايت اين امر، واضح و معلوم است.

حركت و سكون حروف طبايع و عناصر

چون تقسيم حروف بطبايع و عناصر معلوم شد اين بحث پيش مى‌آيد كه هر حرفى در خواندن و نوشتن چه حركت و اعرابى بخود ميگيرد.

فايده اين مبحث در تركيب و قرائت و كتابت كلمات و خواندن اوراد و عزيمه‌ها و سؤال و جوابهاى جفرى بخوبى معلوم و ظاهر ميشود.

امّا در نوع حركت و سكون چون مناسبات استحسانى و ذوقى در كار است سليقه‌ها و عقايد ارباب فنّ درباره آن مختلف شده و ارجح اقوال مخصوصا با آن نظر كه در رعايت طبايع مركّبه داشتيم عقيده مشهور است از اين قرار كه حروف آتشى حارّ را نصب يعنى فتحه دهند بتناسب معنى فارسى (زبر) و عربى نصب (بر افراشتن) با مرتبه عنصر نار كه از عناصر ديگر