مقدمة مصحح‌

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم نحمدك و نصلّى علي رسولك الكريم ربّ انعمت فزد رساله حاضر موسوم است به معيار العقول در فنّ جرّ اثقال كه آن را علماى قديم اسلامى صناعت يا علم حيل ميگفتند و اكنون ميكانيك ميگويند.

در كتاب مفاتيح العلوم خوارزمى متوفّى 387 [1] در فصل جرّ اثقال مينويسد: «الباب الثّامن من المقالة الثانية فى الحيل و هو فصلان الفصل الاوّل فى جرّ الاثقال بالقوّة اليسيرة و آلاته- صناعة الحيل يسمّى باليونانيّة منجانيقون و احد اقسامها جرّ الاثقال بالقوّة اليسيرة: ص 141 طبع مصر».

اصطلاح قدما در علم يا صناعت حيل اختصاص بجرّ اثقال ندارد بلكه كلّى اعمال و حيله‌ها و تدابير رياضى و طبيعى كه در نظر عوام عجيب و ممتنع، و با موازين علمى مطابق و ممكن باشد آن را حيل ميگفتند- و جرّ اثقال يكى از فنون حيل رياضى است.

از جمله علما و مؤلّفان مشهور اسلامى در فنون حيل رياضى و طبيعى بنى موسى بن شاكر يعنى محمد و احمد و حسن پسران موسى بن شاكر بودند كه در عهد اوّل عباسى ميزيستند و محمّد بن موسى بنوشته الفهرست ابن النّديم در ماه ربيع الاوّل از سنه 259 در گذشت‌ [2] وى و

[1] ابو عبد اللّه محمد بن احمد بن يوسف كاتب خوارزمى.

[2] توفّى محمد بن موسى سنة تسع خمسين و مأتين فى شهر ربيع الاوّل: ص 379 چاپ مصر.