فصل چهاردهم: تشريح ماهيچه‌هاى زبان‌

ماهيچه‌هاى حركت بخش به زبان نه عدد مى‌باشند: دو ماهيچه‌ [1] پهن كننده زبان، [2] كه از زايده‌هاى سهمى مى‌آيند و به دو جانب زبان پيوند مى‌خورند؛ دو ماهيچه درازكننده زبان، [3] كه با رويش از بخش فوقانى استخوان لامى به وسط زبان‌ [4] پيوند مى‌خورند؛ دو ماهيچه كه زبان را به شكل مايل‌ [5] حركت مى‌دهند، رويشگاه اين دو از ضلع پايينى از اضلاع استخوان لامى مى‌باشد و در زبان بين دو ماهيچه دراز كننده و پهن كننده نفوذ مى‌نمايد؛ دو ماهيچه پشت روكننده زبان، يعنى برگردانندة آن. جايگاه اين دو ماهيچه زير ماهيچه‌هاى پيشين مى‌باشد، رشته‌هاى اين دو ماهيچه به صورت عرضى زير زبان گسترده شده است و به همه استخوان فك تحتانى پيوند مى‌خورد.

در شمارش ماهيچه‌هاى زبان، از ماهيچه فردى (نهم) ياد مى‌شود كه بين زبان و استخوان لامى متصل مى‌گردد [6] و يكى از آن دو را به سوى ديگر مى‌كشاند.

بعيد نيست ماهيچه حركت دهندة طولى زبان به بيرون از دهان اين چنين عمل نمايد [7]، زيرا براى ماهيچه، حركت كردن خود به خود به سبب امتداد وجود دارد، چنان كه براى ماهيچه، حركت كردن خود به خود به سبب انقباض و كوتاه شدن وجود دارد.

فصل پانزدهم: تشريح ماهيچه‌هاى گردن‌

ماهيچه‌هاى حركت دهنده گردن به تنهايى‌ [8]، دو زوج مى‌باشند: يك زوج سمت راست و يك زوج سمت چپ، پس هرگاه يك ماهيچه منقبض گردد، گردن به آن سمت به‌

[1] اين دو ماهيچه (به دليل سبكى زبان و سهولت حركت آن) باريك مى‌باشند و از قاعده زوايد نيزه‌اى استخوان گيجگاهى (صدفى) مى‌رويند.

[2] حركت عرضى زبان، هر يك از اين دو ماهيچه منقبض گردد، زبان به همان جانب حركت مى‌نمايد.

[3] براى چشيدن بعضى چيزها زبان بايد كشيده و از دهان بيرون آيد لذا اين دو ماهيچه با كش آمد خود زبان را دراز مى‌گردانند.

[4] در نسخه بولاق «اصل زبان» مى‌باشد. كه موافق با نسخ تهران، آملى و جيلانى ترجمه شد.

[5] لذا باعث حركت دورانى زبان در دهان مى‌گردند.

[6] از ماهيچه‌هاى مشترك با استخوان لامى مى‌باشد.

[7] يعنى با انقباض و امتداد.

[8] اين تعداد ماهيچه ويژه حركت گردن به تنهايى مى‌باشند، هر چند سر نيز به تبعيت از گردن بناچار حركت نمايد.