اسم الکتاب : ترجمه قانون در طب المؤلف : ابن سينا الجزء : 1 صفحة : 318
اين ترتيب در مزاج اعضاى بدن توسط جالينوس ابداع شده است (وى در اين
طبقه بندى، ريه را از كبد مرطوبتر ذكر كرده است)، ولى بايد توجه داشته باشيد كه
«ريه» در گوهر و سرشت خود رطوبت زيادى ندارد، زيرا هر عضوى در مزاج غريزى و ذاتى
خود، شباهت به نوع غذايى دارد كه از آن تغذيه مىكند، و در مزاج عارضى خود شباهت
به خلطى دارد كه در آن عضو، افزايش يافته است، (با عنايت به اين نكته) ريه، عضوى
است كه از گرمترين خون و از آنچه بيشتر آن آميخته با صفراست، تغذيه مىكند (لذا
به دليل اين گرمى، ريه نمىتواند از كبد مرطوبتر باشد)، و جالينوس خود اين نكات
را به ما تعليم داده است، (پس اين رطوبت زياد ريه، ذاتى و سرشتى نمىباشد بلكه)
گاه در اثر بالا رفتن بخارها از بدن (از سمت پايين) و ريزش نزله و رطوبتها (از
بالا) [1] رطوبت زايد بسيارى در ريه تجمع
مىكند، [2] بنا بر اين كبد به لحاظ رطوبت ذاتى و
غريزى، از ريه بسيار مرطوبتر مىباشد، و ريه نم پذيرى بيشترى از كبد دارد، گر چه
تداوم اين امر، گاه باعث مرطوبتر شدن ريه در گوهر خود نيز مىگردد.
اين چنين بايد به نسبت رطوبت و ترطيب (رطوبت دهى) بلغم و خون پى برد،
زيرا رطوبت دهى بلغم، در بيشتر موارد [3] به طريق نم بخشى به اعضاى بدن مىباشد، و رطوبت دهى خون به طريق
ثبات و رخنه در بافت عضو مىباشد (به گونهاى كه با عضو متغذى يكى مىگردد) [4]. تحقيق بر آن است كه بلغم طبيعى آب
گونه، [5] در ذات خود رطوبت بيشترى (نسبت به
خون) دارد، (لذا در فهرست پيش از خون آورده شد) زيرا خون
[1] در بيمارىهاى نزلهاى، تصاعد بخارات زياد از بدن در اثر
نارسايى در گوارش بدن، و تبديل آن به نزله در اثر سردى خارج از اعتدال مغز و ريزش
آن به اعضاى ضعيف بدن باعث به وجود آمدن طيف گستردهاى از بيمارىها مىگردد به
همين دليل در طب از «نزله» به أُم الأمراض ياد مىشود.
[2] ريه در قفسه سينه، عضوى نرم و متخلخل بوده و مانند اسفنج،
رطوبتها را به خود جذب مىكند.
[3] گاه خلط بلغم نيز مانند خون جزء بافت عضو قرار مىگيرد؛
مانند: تغذيه مغز كه به وسيله خون با بلغم، انجام مىشود.
[4] خون و بلغم به دو اعتبار از يكديگر مرطوبتر مىباشند، بلغم
به اعتبار نم بخشى به اعضاى بدن (رطوبت ظاهرى) و خون به اعتبار نفوذ در گوهر و
بافت اعضا (رطوبت درونى).
[5] قيد مائى (آب گونه) در عبارت توضيحى براى بلغم طبيعى مىباشد
نه نوعى از بلغم، زيرا بلغم در طبيعت همانند آب است.
اسم الکتاب : ترجمه قانون در طب المؤلف : ابن سينا الجزء : 1 صفحة : 318