بودى و از بهر خويش نسخه نگرفتى، و از بزرگ تصانيف او دانشنامه علائى است، و آنچه در او از رياضيّات بكرد ضايع شده بود و بدستم نيفتاد و مرا دشخوار آمد ناتمامى اين كتاب، و ليكن از رسالتها كه خواجه كرده بود درين باب رسالتى داشتم كه در اصلهاء هندسه كرده بود و درو چندانى ياد كرده بود ازين علم كه هر كه آن بداند راه يابد بدانستن مجسطى، و اين رسالت چون مختصريست از كتاب اوقليدس، و جاى جاى درو راه عمل درست رفته است و بدان راه بديد كرده است، و رسالتى ديگر نيز داشتم (كه) در دانستن رصدهاء كلّى كرده است و شناختن تركيب افلاك، و اين چون مختصريست از كتاب مجسطى، رسالتى ديگر داشتم در علم موسيقى مختصرى از آن، و ليكن در علم ارثماطيقى چيزى نداشتم از تصانيف او مختصر. پس من از كتاب ارثماطيقى كه او كرده است از جمله كتاب شفا چندان برچيدم از مسأله‌هاء او كه بدان علم موسيقى (ظ: ارثماطيقى) در توان يافتن، و اين رسالتها بپارسى درى كردم و بدين كتاب پيوستم تا كتاب تمام گردد ...» [1]

2- تعدد دانشنامه‌

[2] رساله‌اى در منطق بنام «دانشنامه علائى» يا «رسالة العلائيّة» در دستست و نسخه‌هايى از آن در كتابخانهاى استانبول محفوظست بنشانه‌هاى ذيل:

احمد 81/ 3447؛ اياصوفيّه‌ه 2530 و 2531 و 17/ 4829؛ حميديّة 4/ 1448؛ نور عثمانيّه 1/ 2748.

[1] ريو در فهرست نسخه‌هاى فارسى موزه بريتانيا ج 2 ص 433، بنقل از بخش رياضى دانشنامه نسخه‌Or . 038/ 61. موزه مزبور ملخص عبارات فوق را آورده است.

[2] مباحث اين موضوع با راهنمائى دوست دانشمند آقاى دكتر يحيى مهدوى استاد فلسفه دانشكده ادبيات تحقيق و تدوين شده است.