ترتيب نجات‌

بخشهاى نجات چنان كه مى‌بينيم بدينگونه است: مقدمه، منطق، طبيعى، مختصر كتاب اقليدس يا اصول الهندسة، ارثماطيقى يا علم الحساب، المجسطى فى علم الهيئة، الموسيقى.

بخشهاى موسيقى آن و دانشنامه: ديباچه مانند، نغمه، اصوات، اجناس، ايقاع، انتقالات، آلات، تحسينات. (مهدوى- ترجمه فرانسوى دانشنامه).

موسيقى نجات از روى نسخه‌هاى رامپور و آصفيه در حيدرآباد در 1354 و نيز در برلين در 1931 چاپ شده است (مهدوى ص 340) و مانا ترجمه عربى دانشنامه است (مهدوى ش 232).

پيوند نجات با نگارشهاى ديگر ابن سينا

منطق نجات همان مختصر اوسط است با مغالطات المجموع يا الحكمة العروضية كه در 21 سالگى (391) ساخته است و پنج مقاله طبيعى آن همان طبيعى حكمت عروضى است ولى گسترده‌تر و با فصل 3 تا 13 النفس على طريق الدليل و البرهان كه مى‌شود مقاله 6 نجات، فن 6 طبيعى شفاء هم همين نفس است كه دو ترجمه فارسى دارد. رياضى آن همان رياضى فارسى دانش‌نامه و ناگزير يكى ترجمه ديگرى است. الهى آن همان الهى حكمت عروضى است با فصل نوزدهم همان النفس از فصل فى معاد الانفس تا المبدأ و المعاد. بسيارى از بندهاى المبدأ و المعاد هم در نجات و شفاء ديده مى‌شود. پس مختصر اوسط گرگانى و حكمت عروضى و النفس از نجات چندان دور نيستند و در پاره‌اى مسائل يكى هستند. لواحق الطبيعة هم مقاله دوم طبيعى نجات است و دانشنامه و نجات را روى هم دو نگارش از يك دفتر در دو زبان بايد پنداشت.

الاشارات و التنبيهات را هم با نجات و شفاء پيوندى است. در نجات از البر و الاثم ياد مى‌شود. در الاجوبة العشرينية كه من آن را با ديباچه‌اى در منطق و مباحث الفاظ در 1353 چاپ كرده‌ام به دشوارهاى نجات پاسخ داده مى‌شود.

تلخيص كتاب الكون و الفساد (ش 151 مهدوى) كه از ابن سينا پنداشته‌اند و از ابن رشد هم نيست با شفا و نجات پيوندى ندارد. حقيقت و كيفيت سلسله موجودات‌