تضادّى است كه خود با پديد آوردن متضادها اسباب و علل آن‌را فراهم كرده است.

حال چگونه ممكن است گفته شود: خداوند از آفرينش قسم دوم اشياى ممكن الوجود خوددارى كند و آنها را به دليل شرّ اندكشان از فيض وجود محروم گرداند و تنها به ايجاد قسم اوّل كه هيچ‌گونه شرّى بر وجود آنها مترتّب نيست، بسنده كند؟ اين نيست مگر تعطيل كلى عالم ماده و منحصر كردن موجودات به عالم مجرّدات.

بى‌جهت نيست كه شيخ الرئيس در جمله پايانى فصل مورد بحث مى‌گويد:

و ترك وجود هذا القسم- و هو على صفته المذكورة- غير لائق بالجود على ما بيّنّا؛

ترك وجود اين قسم- با همان صفت شرّ اندكى كه ذكر شد- همان‌گونه كه گفتيم، لايق جود خداوند نيست.

پيش‌تر هم گفته‌ايم كه جود به معناى افاده هرچيزى است كه درخور و شايسته باشد، بدون چشم‌داشت هيچ‌گونه عوض و پاداشى. [1]

اين معناى جود، تنها در واجب الوجود، محقّق است و ترك ايجاد خير فراوان به سبب شرّ اندك، شايسته جواد حكيم نيست.

[1] . ر. ك: غايات و مبادى، فصل 5، ص 53.