مسائل نماز و روزه
(مسأله 51 ) - اگر شخص روزه‌دارى در ماه رمضان بعد از غروب و بعد از افطار كردن در محل خود با هواپيما به طرف مغرب و به محلى كه در آنجا آفتاب هنوز غروب نكرده، مسافرت مى‌كند، پس از وصول به آن محل آيا لازم و واجب است كه تا غروب آفتاب امساك كند؟
ظاهر اين است كه واجب نباشد چون اين شخص طبق آية مباركة (واتموا الصيام الى الليل) روزه‌اى را كه گرفته و تا غروب رسانده است و مقتضى ندارد كه در آن محل امساك كند.
(مسأله 52 ) - اگر شخص مكلف نماز صبح را در محل خود به‌جا آورد و سپس به طرف مغرب به محلى كه هنوز صبح طلوع نكرده است، مسافرت كند و يا نماز ظهر و عصر را خوانده و بعداً به طرفى كه هنوز در آنجا ظهر نشده مسافرت مى‌كند و يا نماز مغرب را خوانده و بعداً به محلى كه هنوز آفتاب در آنجا غروب نكرده مسافرت مى‌كند، آيا لازم و واجب است كه در تمام اين موارد نمازهاى خود را اعاده كند؟
دو وجه دارد و احتياط واجب آن است كه نمازهاى خوانده شده را دوباره بخواند.
(مسأله 53 ) - اگر شخصى وقت نماز در شهر و محل خودش گذشته باشد به آفتاب طلوع كرده و او نماز صبح را نخوانده و يا آفتاب غروب كرده و او نماز ظهر و عصر را نخوانده و سپس با هواپيما به محلى مسافرت مى‌كند كه در آنجا آفتاب طلوع نكرده و يا غروب نكرده آيا لازم است بر او نمازهائى كه از او فوت شده به طور اداء يا قضاء يا به قصد مافى‌الذمه به‌جا آورد؟
در اينجا چند وجه دارد و احتياط آن است كه نمازها را به قصد مافى‌الذمه اعم از قضاء و يا اداء به‌جا آورد.
(مسأله 54 ) - اگر كسى با هواپيما مسافرت كرد و خواست نماز خود را در هوا بخواند، چنان‌چه بتواند نماز را رو به قبله و با ديگر شرايط به‌جا آورد، نماز او صحيح است و اگر نتواند در هوا نماز را رو به قبله به‌جا آورد، اگر وقت نماز به اندازه‌اى وسعت دارد كه پس از پياده شدن مى‌تواند نماز را رو به قبله به‌جا آورد، در اين صورت نماز خواندن در هواپيما صحيح نيست و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پياده شدن وقت آن تمام مى‌شود واجب است نماز را در هواپيما به آن طرفى كه علم دارد قبله در ان طرف باشد به‌جا آورد و اگر علم نداشته باشد به هر طرفى كه گمان دارد قبله باشد نماز را بخواند و اگر گمان هم نداشته باشد، مى‌تواند به هر طرفى كه بخواهد نماز را بخواند اگرچه احتياط مستحب آن است كه در چنين حال به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلاً متمكن از خواندن نماز در هوا به سوى قبله نمى‌باشد اين شرط از او ساقط است.
(مسأله 55 ) - اگر كسى هواپيمايى سوار شود كه سرعت حركت آن يك برابر سرعت حركت زمين بوده باشد مانند سفينه‌هاى فضايى و از طرف شرق به سوى غرب حركت كند و مدتى به دور زمين بگردد، احتياط واجب آن است كه در هر بيست و چهار ساعت نمازهاى پنجگانه خود را به‌جا آورد و اما گرفتن روزه ظاهر اين است كه واجب نباشد چون اگر مسافرت در شب شروع شده باشد، واضح است كه شب روزه ندارد و اگر در روز شروع شده است، دليلى بر وجوب گرفتن روزه در چنين فرضى نداريم، و اگر سرعت حركت هواپيما دو برابر سرعت حركت زمين بوده باشد، يعنى در هر دوازده ساعت يك بار دور زمين مى‌گردد، در فرض از شرق به غرب حركت مى‌كند، آيا واجب است در اين صورت نماز صبح را موقع فجر و ظهر و عصر را موقع زوال و مغرب و عشاء را موقع غروب به‌جا آورد و يا در هر بيست و چهار ساعت نمازها را بخواند؟ دو صورت دارد ولى احتياط واجب است بلكه ظاهر آن است كه نمازها را بايد در موقع خود يعنى وقت فجر و زوال و غروب به‌جا آورد. و اگر سرعت حركت هواپيما خيلى زياد بوده باشد به حدى كه در هر سه ساعت يا كمتر از آن يك بار دور زمين مى‌گردد، در اين صورت مشكل است كه گفته شود واجب است نمازها را در موقع فجر و زوال و غروب به‌جا آورد بلكه احتياط واجب آن است كه در هر بيست و چهار ساعت نمازها را به‌جا آورد و از اين جا حكم حركت هواپيما از غرب به سوى شرق نيز معلوم مى‌گردد و درصورتى كه حركت او يك برابر و يا كمتر از يك برابر حركت زمين بوده در اين صورت واجب است نمازها را در موقع فجر و زوال و مغرب به‌جا آورد و اگر سرعت هواپيما خيلى بيشتر از حركت زمين بوده باشد به حدى كه در هر سه ساعت يا كمتر از آن يك بار دور زمين مى‌گردد حكم آن نيز از گذشته معلوم گرديد كه بايد نمازها را در هر بيست و چهار ساعت به‌جا آورد.