مأمون، محمّد بن على الجواد در واقع به عنوان امام و پيشواى قانونى افراد مكتبى در آمد. و مى‌دانيم كه مأمون عبّاسى آن‌حضرت را به دامادى خود برگزيد.

چرا امام دامادى مأمون را پذيرفت؟

ممكن است كه بپرسيم چرا امام جواد عليه السلام قبول كرد با دختر مأمون ازدواج كند؟ براى پى بردن به جواب اين سؤال بايد به جنبش مكتبى‌اى كه ائمه عليهم السلام آن را رهبرى مى‌كردند و نيز به مرحله‌اى كه اين جنبش در روزگار امام رضا و فرزندش امام جواد رسيده بود، نگاهى بيفكنيم.

در دوران خلافت مأمون، جنبش مكتبى به نهضتى مبدّل شده بود كه مى‌توانست خود را در حكومت وارد كند و با قرار گرفتن در زير چتر حكومت از آن بهره‌بردارى نمايد و حتّى حكومتى ايجاد كند كه امروزه بدان حكومت ائتلافى گفته مى‌شود. ائمه عليهم السلام بدون آنكه رسالت خود را به فراموشى بسپارند، هر گونه حمايتى را از جانب حكومت مى‌پذيرفتند.

پيشوايان معصوم ما دست از حركت خويش برنمى‌داشتند. به تعبير ديگر، آنان خلافت را نمى‌پذيرفتند و با آن همكارى نمى‌كردند. گواه ما بر اين ادعا موضع امام رضا در قبال مسأله ولايت عهدى بود كه آن‌حضرت آن را به شرط عدم دخالت در امور حكومتى پذيرفت.

امّا حضرت جواد هنگامى كه از دختر مأمون خواستگارى كرد و او را به همسرى خويش گرفت، داماد خليفه شد و از اين فرصت براى انجام رسالت خويش بهره‌بردارى كرد. براستى داماد خليفه شدن چه معنايى مى‌توانست داشته باشد؟

هر كس كه قدم به كاخ حكومتى مى‌گذارد ممكن است والى يك منطقه‌