امام عليه السلام در اين مبارزات تنها نبود بلكه گروهى از نخبگان امّت و برگزيدگان و دانشمندان و فرزانگان و رهبران فداكار كه پيروان اهل بيت بودند، وى را همراهى مى‌كردند.

پيش از اين خوانديم كه ائمه چگونه و با چه شيوه‌اى امّت را رهبرى مى‌كردند. [1]

امّا در اينجا سزاوار است اندكى در باره حادثه‌اى كه براى مؤرخان اين پرسش را ايجاد كرده است و به نظر ما نقطه درخشانى در زندگى امام رضا و نقطه عطفى در حركت شيعه به شمار مى‌آيد، سخن بگوييم. پرسش اين است:

چرا آن‌حضرت ولايتعهدى مأمون را پذيرفت؟

پيش از هر چيز بايد اين پرسش را نيز مطرح كنيم كه:

چه عواملى خليفه عبّاسى را واداشت تا چنين گام بزرگ و جسورانه‌اى بردارد؟!

مأمون در انديشه تقرّب به امام‌

آيا مأمون كه از مادرى پارسى زاده و در دامان هواخواهان بيت علوى پرورده شده بود و از تاريخ اسلام آگاهيهاى بسيار داشت و در علم كلام چيرگى حاصل كرده بود، يك شيعى تمام عيار بود؟ آيا انتخاب امام رضا از سوى او به ولايتعهدى، ابتدا با انگيزه‌اى سالم صورت پذيرفت و بعداً وى از تصميم خود منصرف شد و آن‌حضرت را با زهر مسموم كرد، زيرا چنان كه پدرش هارون روزى به وى گفته بود، سلطنت عقيم است و اگر روزى (امام) على بن موسى الرضا با وى به منازعه بر مى‌خواست حكومت را از او مى‌گرفت؟