اسم الکتاب : مبانى تشريع اسلامى(3) المؤلف : مدرسى، سيد محمد تقى الجزء : 1 صفحة : 315
اهداف جامعه كه در وراى حقوق نهفته اعتنايى نمىكنند، ليكن بيشتر
پيروان اين مكتب، كاوش پيرامون اهداف آن را سودمند مىدانند، زيرا اين پديده،
بيهوده يا احساسى نيست، بلكه بيانگر انسانهايى عاقل است كه مىخواهند به نتيجهاى
برسند، امّا اين نتيجه (ارزش يا هدف) كدام است؟
جامعهشناسان آمريكايى (همچون قانونگذاران ماركسيسم) به نتايج حقوق
توجّه فراوانى دارند، زيرا چنين يافتهاند كه كسانى كه تصميم مىگيرند ناگزير بايد
از ميان اهداف گوناگون پارهاى را بر پارهاى ديگر ترجيح دهند و بر اين اساس آنها
بايد اين اهداف را براى تسهيل گزينش بررسى كنند. [1]
سوم- مكتب ناتوراليسم كه به اصولى جاودان باور دارد كه
قانونگذار در كار قانونگذارى براين اصول تكيه مىكند، آنها نيز به سهم خود در
جستجوى اهداف قانونگذارى هستند، چرا؟ زيرا اصول جاودان، همان اهداف متعالى و والا
هستند و بدون جارى كردن آنها بر رويدادها و متغيّرات به قانونى فعلى بدل نمىشوند،
پس ناگزير بايد بدانند چگونه اين اصول والا را از يكديگر جدا كنند تا بتوانند
قوانينى وضع كنند كه از اين اصول برمىآيد و در همين جاست كه با دشوارى روبهرو
مىشوند، زيرا اين اصول هنگامى كه مطلق و كلّى هستند ديگر تفاوتى با يكديگر
نمىيابند، ليكن هنگام پرداختن به جزئيّات تفاوت بين آنها ظهور مىكند و دراين
هنگام است كه حل اين اختلاف و تفاوت لازم مىگردد.
چهارم- مكتب سودجويى- به سهم خود- به دو گرايش تقسيم
مىشود: گرايشى كه منفعت فرد را مهمتر مىداند و گرايشى كه معتقد است سعادت فرد
تحقّق نمىيابد مگر با سعادت جمع. به نظر مىرسد كه گرايش اوّل نيز در نتيجه به
همين سخن بازمىگردد و بدين ترتيب بايد در جستجوى آن بود كه سعادت جمعى چگونه
تحقّق مىيابد؟ و اهدافى كه اگر تحقّق يابد بشريت به اوج سعادت مىرسد كدام است؟