جسم (ديگر اعضاى انسان) مى‌پردازد، يك بار براى دنيا (جستجو كردن فضل الهى) و يك بار براى آخرت (تلاش براى روز رستخيز)، يك بار براى خود و يك بار براى ديگران، او همچنان در پويشى پيوسته و بسيجى پيگير خواهد بود.

آرى! هرگاه نيروهاى آدمى به حركت در آيد به شيوه، حدود و ارزشهايى رفتارى نياز خواهد داشت، ليكن مشكل مسلمانان در دوران عقب ماندگى هنگامى بود كه آنها حدود، رسوم و شعائر را مى‌شناختند، ولى از حقايقى غفلت ورزيدند كه از لابلاى اين حدود، رسوم و شعائر، جارى است، چنانكه از ضرورت حركت اعضا در محدوده اين رسوم و شعائر غافل ماندند.

مشكل وقتى پيچيدگى بيشترى يافت كه حدود ترسيم شده براى ما به ميزانى تحت تأثير شرايط تاريخى حركت امّت قرار گرفته بود، و هنگامى كه نسلهاى پياپى آن را به ارث بردند و شرايط عينى جنبش در درون جوامع جديد دگرگون شد شكاف ميان آن حدود و واقعيت كنونى زندگى ايشان رو به فزونى نهاد.

با شكوفايى نهضت تمدنى در غرب، و يورش به حريم تمدن، ميراث فرهنگى وعوامل درونى شخصيت ما، شرايط عينى نيز تغيير فراوان يافت واز هم گسستگى ميان واقعيت كنونى زندگى و همه حدود، رسوم و شعائر ما كه از درونمايه‌هاى سرشار تهى شده بود رخ نمود و فاجعه‌اى پديد آمد كه هنوز هم گرفتار بن‌بست آن هستيم، بن‌بستى كه با دگرگونيهاى سطحى (همچون دگرگونيهاى ايجاد شده از سوى كسانى كه تحت تأثير فرهنگ غرب قرار داشته‌اند) نظير تغيير لباس، زبان، يا حروف الفبا، يا اشاعه بى قيد و بندى و يا حتّى وارد كردن شيوه‌هاى اقتصادى- سياسى نمى‌توان از آن خارج شد. زيرا كه تمدّن كالايى نيست كه خريده شود و يا تكنيكى نيست كه انتقال يابد، بلكه عامل برانگيختن روح تمدّنى است كه همزمان با آن حجابهاى پرداخته شده ميان انسان و واقعيت زندگىِ آكنده از تحوّلات روزانه او فرو مى‌افتد. هرگاه اين روح برانگيخته شود مسلمانان خواهند توانست از نقاط منفى ميراث خود كناره بگيرند و مستقيماً به دوران وحى پيوند خورند؛ وحيى كه بى هيچ كژى، انحطاط و بدور از خود محوريهاى بشر و بدور از تأثيرات انبوه‌