فصل يازدهم: وجود چيست؟

فلسفه‌هاى بشرى در تفسير وجود به ژرف انديشى فراوانى پرداخته‌اند و در آن طرز تفكرهاى گوناگون در پيش گرفته‌اند.

مهمترين موضوع مورد اختلاف فلاسفه، همان تحقيق حقيقت است. آيا آن وجود و يا ماهيت است؟ اگر چه بسيارى از فلاسفه كوشيدند تا با دلايل گونه‌گون آنچه را «اصالت وجود» مى‌نامند به اثبات رسانند، ولى با همه دلايل متعدّد و فراوان خود كه در مرز مشخصى به پايان نرسيد، باز هم از آوردن دليلى كه بتواند با فطرت و وجدان سليم انسان به مقاومت برخيزد كاملًا ناتوان ماندند.

شايد محور اين مبحث در آن نهفته باشد كه هر چيزى از حدود، چار چوب و گوهرى برخوردار است. آنان: حيوان، درخت، سنگ، دريا و آسمان همگى پديده‌هايى هستند تحقق يافته و واقعى كه چار چوب، حدود و مشخصّات خاصى دارند و ما مى‌توانيم از واقعيت همه آنها يك انديشه را فرابستانيم و آن انديشه وجود است.

محور اختلاف مذكور در اين است كه آيا همه اين حقايق يك چيز بوده است كه ما آن را وجود مى‌ناميم و در پرتو مشخصاتشان به گونه‌هاى متعدّد تقسيم شده‌اند، يا خداوند سبحان هر پديده را در محدوده نمود جداگانه‌اى با مشخصّات، حدود، آغاز، انجام آن و خلاصه با هر آن چيزى كه مستقيماً با اين پديده در پيوند بوده،