«آسمانها و زمين را به حق بيافريد، از هرچه با او شريك مى‌سازند، برتر است.»

هنگام انديشه در ديگر آيات اين سوره ابعاد حقى را درمى‌يابيم كه خداوند سبحان آن را روشن نموده است، بويژه جنبه هدفمند بودن آفرينش و اينكه هر چيزى براساس حكمتى رسا آفريده شده و شايد حق در اينجا ناظر به همين جنبه باشد.

3- شايد پايان اين آيه ما را به حقيقت زير برساند: حق يعنى مسؤول بودن انسان در برابر عملكرد خود، البتّه مشروط بر آنكه آدمى از قانون هدفمند بودن آفرينش دور نيفتد و بر اين اساس او مسؤول رفتار خود خواهد بود، در حالى كه مشركان مى‌كوشند با شرك خود از اين مسؤوليت بگريزند و اين البتّه تلاشى است مذبوحانه، زيرا خداوند شريكى ندارد تا بتوان براى فرار از مسؤوليّت به سوى شريك او گريخت.

خداوند مى‌فرمايد:

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ [1].

«آيا نديده‌اى كه خدا آسمانها و زمين را به حق آفريده است‌؟ اگر بخواهد شما را مى‌برد و مخلوقى تازه مى‌آورد.»

پس خداوند آسمانها و زمين را به حق آفريد و از اين رو هر پديده‌اى در آسمانها و زمين كه آفريده خداست بر حق خواهد بود. از سوى ديگر، تقدير و علم براساس حق استوار است، بر سنّت جاريه و تدبير الهى مى‌گردد و از مهلت مشخّصى برخوردار است و در نتيجه بر سنّتى استوار و اجلى مشخّص بنيان شده است و از همين رو خداوند هنگام به پايان رسيدن وظيفه يك گروه، آنها را نابود مى‌كند و به جاى ايشان جماعت ديگرى را مى‌آفريند.

4- حال به خورشيد (محور منظومه ما) بنگريد كه چگونه خداوند آن را پرتويى افشان قرار داده و در مدار خاص خود به حركتش واداشته. همچنين به ماه بنگريد كه چگونه خداوند آن را چون نور قرار داده و در جايگاههايى مقدرش فرموده تا ما ماهها