آثار غصب‌

5- بر غصب سه امر اساسى مترتب است:

اول: گناه، چرا كه تمام انواع غصب گناه است وواجب است كه مرتكب آن به سوى خداوند متعال توبه كند، علاوه بر اينكه بايد تمام آثار مالى غصب را نيز، آنگونه كه ذكر خواهيم كرد، از بين ببرد.

دوم: واجب است كه مال غصبى را به صاحبش، يا به ولى او، يا به وارثش پس دهد، حال چه شى‌ء غصبى مال باشد، وچه حقّ باشد، وچه شيئى عينى باشد وچه منفعت باشد.

سوم: شخص غاصب ضامن مال غصبى است، به اين معنا كه مسؤوليت نگهدارى شى‌ء غصبى را به همان صورتى كه در روز غصب بود بر عهده دارد وبايد از هرگونه ضرر وفساد ويا اتلاف شى‌ء غصبى ممانعت كند، ودر صوت اتلاف يا ضرر ويا فساد بنابر آنچه به تفصيل خواهد آمد مسؤوليت جبران خسارت مال را دارد.

چگونگى ضمان‌

6- مادامى كه شى‌ء غصبى موجود است واجب است به مالكش باز گردانده شود، حتى اگر مستلزم پرداخت مبالغ وتحمل سختيهايى باشد.

آية الله العظمى السيد محمد تقي المدرسي(دام ظله)، احكام معاملات - قم، چاپ: اول، 1390.

اگر باز گرداندن شى‌ء غصبى مستلزم ضررى براى غاصب باشد، مانند اينكه بعضى مصالح ساختمانى را غصب كرده ودر پى ساختمانى مرتفع بكار برده، آيا واجب است كه اين مصالح را باز گرداند، حتى اگر اينكار مستلزم خراب كردن بناى ساخته شده باشد؟

در اين صورت بايد موازنه‌اى بين شى‌ء غصبى وبين آثار مترتب بر اعاده آن صورت پذيرد، بنابراين اگر بازگرداندن جنس غصبى موجب آثارى شودكه عنوان فساد در زمين بر آن منطبق گردد، ويا حتى سبب سختى وضرر بسيار زيادى «حرج» گردد، قائل شدن به وجوب اعاده عين شى‌ء غصبى مشكل مى باشد، به دليل قول خداوند متعال در باره ربا كه فرموده: لَا تَظْلِمُونَ وَ لَا تُظْلَمُونَ‌ [1] «نه ستم مى كنيد، ونه بر شما ستم وارد مى شود»، يعنى پاسخ ظلم به وسيله ظلم مطلوب نيست وحال آنكه خداوند فرموده: