فصل چهارم- جهاد نفس‌

جهاد نفس يا مبارزه با نفس، اوّلين و برترين جهاد و از برجسته‌ترين واجبات الهى و با ثواب‌ترين آنها در نزد خداوند متعال‌است. و دين مبين اسلام ما را به جهاد با نفس، سخت سفارش كرده است. و در قرآن مجيد آمده است:

وَمَن جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ‌ [1].

«كسى كه جهاد كند براى خود جهاد مى‌كند چرا كه خداوند از همه جهانيان بى‌نياز است.»

آيه فوق را به مبارزه با نفس تفسير كرده‌اند.

در روايات اسلامى هم احاديث زيادى در تشويق به اين نوع از جهاد وارد شده است كه برخى از آنها را يادآور مى‌شويم:

1- امام كاظم‌عليه السلام در يك روايت طولانى به هشام فرمود:

«عليك بالاعتصام بربّك والتوكّل عليه، و جاهد نفسك لتردّها عن هواها؛ فإنّه واجب عليك كجهاد عدوّك‌

». «بر تو است كه به پروردگارت تمسّك بجوئى و بر او توكّل نمائى. با نفس خويش مبارزه كن تا آن را از هوايش بازگردانى، زيرامبارزه با نفس مانند جهاد با دشمن بر تو واجب است.»

هشام گفت: با كدام يك از دشمنان، جهاد واجب‌تر است؟ امام فرمود:

«أقربهم إليك، وأعداهم لك، وأضرّهم بك، وأعظمهم لك عداوة، وأخفاهم لك شخصاً مع دنوّه منك، و من يحرّض أعداءك عليك وهو ابليس الموكّل‌بوسواس القلب، فلتشتدّ عداوتك له، ولا يكوننّ اصبر على مجاهدتك لهلكتك منك على صبرك لمجاهدته؛ فإنّه أضعف منك ركناً في قوّته، وأقلّ منك ضرراً في‌كثرة شره، إذا أنت اعتصمت باللَّه، ومن اعتصم باللَّه فقد هُدي إلى صراط مستقيم‌

» [2].

«نزديكترين آنها به تو، دشمن‌ترين آنها به تو، زيان بارترين آنها به تو، كينه توزترين آنها به تو، نهان‌ترين آنها عليرغم نزديك‌بودنش به تو، و بالاخره كسى كه ساير دشمنانت را بر ضدّ تو تحريك مى‌كند و او ابليس است كه به دلها وسوسه مى‌افكند. پس بايد دشمنى‌تو با ابليس شدّت يابد. و مباد كه ابليس در