اعضاى بدن هم در جواب انسان خواهند گفت:

أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنطَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ؛ [1]

ما را به زبان آورد و توان سخن گفتن داد، آن خداوندى كه به هرچيز توان سخن‌گفتن مى‌دهد.

نكته‌ى ديگر در آيه اين است كه در مورد يك عضو تعبير «تُكَلِّمُنَا» و در مورد عضو ديگر «تَشهَدُ» آمده است، منظور اين است كه دست‌ها به سخن درآمده و آن چه را كه فرد گناهكار انجام داده براى خداوند بازگو مى‌كنند و نيازى نيست كه پاها هم دوباره توضيح دهند، بلكه اين جا دست‌ها كارهاى انجام شده را مى‌گويند و پاها هم شهادت مى‌دهند كه گفته‌هاى دست درست است.

در باره‌ى برخى گناهاى جسمى كه جنسى است، خداى متعال واژه‌ى «جلود» را آورده و براى رعايت ادب از آوردن واژه‌هايى كه معناى آشكارتر و مستقيم‌ترى دارند، پرهيز كرده است و با كنايه به آن اشاره مى‌كند.

/ ب‌

چگونگى زبان‌گشودنِ دست‌ها!

دستها چگونه سخن مى‌گويند؟

به سه گونه مى‌توان سخن گفتن دستها را تفسير كرد:

1. همانند زبان، سخن مى‌گويند و اين هم كار عجيبى نيست؛ زيرا خداى متعال با قدرت بيكران خودش توان انجام چنين كارى را دارد. مى‌توان كيفيّت صحبت را به نوارهاى صوتى و تصويرى كه ساخته‌ى دست انسان است، تشبيه كرد كه دست انسان زبان باز كرده و سخن مى‌گويد.

در جريان سخن گفتن خداوند با حضرت موسى عليه السلام هم منظور اين است كه خدا به‌گونه‌اى مستقيم با آن حضرت صحبت كرده است و نيازى هم نيست كه اين جمله را توجيه كرده و بگوييم كه خدا نورى خلق كرده كه‌