است و مجال آشاميدن آب مى‌يابد. نوع ديگر لذّت، لذّت افزونى است.

شايد لذّت نوع اوّل در آخرت، معنا نداشته باشد؛ يعنى انسان در حالت گرسنگى، تشنگى و ... نباشد:

وَ أَنَّكَ لَا تَظْمَؤُا فِيهَا وَ لَا تَضْحَى‌ [1]؛

در آن تشنه نمى‌شوى و حرارت آفتاب آزارت نمى‌دهد.

سيرىِ آنجا، به اين معنا نيست كه بعد از گرسنگى باشد؛ چون در آن‌جا درد و نقص نيست؛ هر چه هست، از نوع دوّم يعنى از نوع افزونى است. و آن خود، سه قسم است:

1- افزونى و زيادت بر بدن انسان، و به تعبير ديگر لذّت‌هاى بدنى همچون خوردن و آشاميدن، خواب و مانند آن‌ها. البتّه خواب- به معناى خواب- شايد نباشد؛ ولى مقدّماتش هست.

2- لذّتى كه مربوط به احساسات و وجدان انسان است؛ مثل اين‌كه انسان با دوستان، دور هم باشند؛ مأنوس باشند: «اخْواناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ» [2] باشند.

3- لذّتى كه از همه‌ى لذّت‌ها بالاتر است، لذّتى است كه مربوط به عقل انسان است و آن، رابطه‌ى مستقيم بين انسان و نور خداوند- سبحانه وتعالى- است و همان طور كه حاج آقاى رحمانى فرمودند، شايد آيه‌ى‌ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُون‌ اشاره به مشغوليّت مؤمن به‌ سَلَامٌ قَوْلًا مِّنْ رَّبٍّ رَحِيمٍ‌ است. يعنى تفسير كلمه‌ى‌ شُغُلٍ‌ فقط ازدواج و همسران نباشد؛ بلكه همه‌ى نعمت‌ها