چگونه به معرفت دست يابيم؟

با جمعى از دانشجويان در دانشگاه تهران بوديم. مكرّر به ما مراجعه مى‌كردند و مى‌گفتند:

«چه كنيم كه خودمان را بسازيم؟ و چه كنيم كه خدا را بهتر بشناسيم؟»

به آن‌ها گفتم:

«آقايان اين طرف و آن طرف نرويد! شيطان دائماً انسان را وسوسه مى‌كند.

مثلًا مى‌گويد: گوشه‌نشينى اختيار كن! ذكرى بگو! فلان كار را بكن و ... اگر ما همين را كه در قرآن، دعاها و رساله‌ى مرجع تقليد است، خوب عمل بكنيم، به شناخت و معرفت مى‌رسيم. اگر بخواهيم راه‌هاى كج و معوَج را برويم، خطرناك است و ممكن است در راه، پرتگاهى باشد و پايمان بلغزد و سر از جاى ديگرى درآوريم. از همين جا كه خدا فرموده شروع كنيم؛ خيلى هم تكلّف و تاسّف نداشته باشيم و با رفق و مدارا پيش برويم.»

مى‌گويند: «كسى چند سال خود را از پا، در چاه آويزان كرده بود و مى‌خواسته مثلًا به معرفت و خداشناسى دست يابد.» خدا در چاه نيست! بهتر است از راهى كه خودش مشخّص كرده است، شروع كنيم.

راه معرفت، تنزيه است‌

«سُبْحانَ الَّذى‌ خَلَقَ الْازواجَ كُلَّها».

منزّه است كسى كه تمام زوج‌ها را آفريد.

خداوند با بيانى كه در اين آيه مورد استفاده قرار داده است، به ما آموخته تا از عبارت «سبحان‌اللَّه» براى تنزيه حضرت حق سود ببريم. در موارد مختلفى در قرآن از اين نوع تسبيح و تنزيه استفاده شده است. براى مثال در مواردى كه انسان-/ متأثّر از وسوسه‌ى شيطان-/ در صدد است تا خدا را به يكى از مخلوقاتش تشبيه كند، به عبارت «سبحانَ» برمى‌خوريم.