نقش محبت

محبت گرایش و عشق محب به محبوب و معشوق است. انگیزه محبت زیبایی‌های معشوق است که به عاشق جلوه‌گر می‌شود. اگر عاشق زیبایی در معشوق خویش نبیند، هیچ گاه نسبت به وی محبت نخواهد داشت.
زیبایی‌ها مراحل دارد. هر مقدار زیبایی برتر جلوه‌گر شود، جاذبه محبوب بیشتر می شود. و اگر در راه محبوب زیبایی‌ها شکوفا شدند، محب را آن مقدار مجذوب خود می‌سازد که زشتی‌ها را نیز زیبا می‌بیند، حب الشی یعمی و یصم، «محبت به چیزی، کور و کر می‌کند.» پی‌آمد محبت، پیروی محب از محبوب است. آن کسی که از محبوب خود پیروی نکند در تحقق عشق باید تردید نماید. زیرا عاشق دلباخته معشوق بوده و ممکن نیست از فرمان معشوق سرپیچی کند، ان کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله. [1] «اگر خدا را دوست می‌دارید مرا (پیامبر) پیروی کنید، آنگاه خدا شما را دوست خواهد داشت.» محبت دو جانبه است. هم خدا محبوب شماست، و هم شما محبوب خدا هستید. نقش محبت پیروی از محبوب و معشوق تا رسیدن به وصال معشوق است. عاشق آن کسی است که در پی معشوق حرکت کند تا به وصال خویش برسد و از معشوق خویش کامیاب شود. بدین خاطر محبت همانند موتور پر توان است که عاشق را به سوی معشوق سوق می‌دهد. هر مقدار محبت بیشتر، سرعت حرکت بیشتر خواهد بود.
بر این اساس آنچه انسان را وادار به پیروی از حق می‌کند که در اندیشه، حق بیاندیشد و در رفتار، رفتار همگون با حق داشته باشد، محبت است. انسان دین باور عاشق و محب حق می‌باشد. محبت است که محب را وادار به پیروی از محبوب می‌کند. از این حقیقت باقر العلوم علیه‌السلام این گونه پرده برداشته است: هل الایمان الا الحب. [2] «ایمان جز محبت چیز دیگری نیست». این حقیقت فراگیر است و محبت در دل ذرات هستی جای گرفته است. هر موجودی به سوی محبوب خویش در حرکت است، الی الله تصیر الامور. [3] «بازگشت امور به جانب خداست.» همه موجودات سرود عشق می‌سرایند، ان من شیء الا یسبح بحمده. [4] هر انسان حتی هر جمادی در نهایت به وصال محبوب خویش می‌رسد. باقر العلوم علیه‌السلام این حقیقت را چنین بیان می‌کند: برید بن معاویه می‌گوید فردی که از بلاد خراسان پیاده به زیارت حضرت آمده بود، به حضور ابوجعفر علیه‌السلام رسید. هنگامی که در محضر حضرت نشست پاهای ترک‌خورده و زخم‌دار خویش را به حضرت نشان داد و گفت: محبت شما اهل بیت مرا به اینجا کشانده است! باقر العلوم علیه‌السلام فرمود: اگر سنگی ما را دوست بدارد، خدا آن را با ما محشور خواهد نمود.
7دین جز محبت چیز دیگری نیست، و الله لو احبنا حجر حشره الله معنا و هل الدین الا الحب. [5] از گفتار عرشی این نکته مهم به کف می‌آید که عاشق و محب به وصال معشوق و محبوب خویش خواهد رسید. این گفتار آشکار می‌سازد که محبت و عشق تنها در میان انسان‌ها نیست؛ بلکه فراگیر همه موجودات است. به جریان علی علیه‌السلام با حارث همدانی در همین راستا توجه کنید.
حارث همدانی
حارث همدانی از اصحاب خاص امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌باشد. روزی عصا زنان به همراه عده‌ای از شیعیان به حضور حضرت می‌رسند. امام از حال وی می‌پرسد. وی اظهار می‌دارد، دوستی‌ها و دشمنی‌ها پر حرارت شده است. مردم نسبت به رهبری تو به سه گروه تقسیم شده‌اند: گروهی در دوستی افراط دارند، گروهی معتدل در دوستی می‌باشند و گروهی هم در شک و تردیدند!...
آنگاه حارث از امام درخواست می‌کند موضوع را شفاف کند. امام در پاسخ وی معیار شناخت حق از باطل را روشن می‌سازد که حق و باطل را نتوان از رفتار پیروان آن به کف آورد، بلکه باید از نشانه‌های حق شناخت. باید نخست حق را شناخت آنگاه پیروان آن را. ان دین الله لا یعرف می‌دهد که در چهار موقف مرا خوب خواهی شناخت: در هنگام مرگ، در هنگام عبور از صراط، در نزد حوض کوثر، در هنگام