اسم الکتاب : دانشنامه امام باقر علیه السلام المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 383
ظرفیتها
معارفی که ارزانی عترت میشود دارای مراتب و مراحل است. عترت نیز به
تناسب درک و ظرفیت مخاطب خویش معارف و باورها در اختیار دیگران میگذارند.
این گونه نیست که با هر کس هر گونه سخن و معرفتی را در میان گذارند. همان
گونه که در مورد پیامبران آمده که به مقدار درک مخاطبان خویش سخن میگویند،
انا معاشر الانبیاء امرنا ان نتکلم الناس علی قدر عقولهم. [1] عترت نیز در
سخن گفتن با مخاطبان خویش ظرفیت افراد را در نظر میگیرند، آنگاه سخن
میگویند. به طور قطع ظرفیتها با یکدیگر متفاوتند. مردم در درک و فهم
یکسان نیستند. امیرالمؤمنین علیهالسلام میفرماید: قلبها، ظرفیتها
میباشند و برترین آنها وسیعترین آنهاست، ان هذه القلوب اوعیة فخیرها
اوعاها. [2] . باقر العلوم علیهالسلام در این راستا میفرماید: سخن ما
مراتب دارد. هر کس ظرفیت تحمل هر سخن از سخنان ما را ندارد. برخی باید
ظرفیت به مقدار ظرفیت پیامبر و فرشتگان داشته باشند، تا معارف ما را بر
تابند، یا جابر ان حدیثنا صعب مستعصب امرد ذکوان وعر اجرد لایحتمله و الله
الا نبی مرسل او ملک مقرب او مؤمن ممتحن، «سخن ما سختتر از سخت است. در
عین حال بیپرده و شفاف است. سخنان ما را سه گروه بر میتابند: پیامبران
مرسل، فرشتگان مقرب درگاه خدا و مؤمنان آزمون یافته». آنگاه فرمود اگر
سخنی از ما شنیدید و ظرفیت درک آن را داشتید، خدا را به این نعمت سپاس گزار
باشید. و اگر ظرفیت آن را نداشتید مراقب باشید انکار نکنید، علم آن را به
ما واگذار نمایید، فردوه الینا اهل البیت. [3] . همچنین میفرماید:
ظرفیتهای مؤمنان با هم متفاوتند، ان المؤمنین علی منازل. [4] آنگاه در
ادامه میفرماید کسی که توان مرحله اول را دارد، نمیتوان انتظار کشش مرحله
دوم را از وی داشت و کسی که توان مرحله دوم را دارد، نمیتوان انتظار کشش
مرحله سوم را داشت.... این روش میآموزد که وقتی ظرفیتها متفاوت هستند و
هنگامی که معارف مشتمل بر مراحل و مراتب میباشند، صاحب سخن و نیز صاحب قلم
همواره درک و فهم و سطح مخاطب خویش را باید در نظر بگیرد. و در سطح آن سخن
گوید. در غیر این صورت نه رعایت ارزش مخاطب را نموده و نه ارزش معارف را
پاس داشته است؛ که امام صادق علیهالسلام فرمود حکمت و معرفت را اگر به غیر
اهلش بسپاری به حکمت ستم نمودهای و اگر از اهلش دریغ کنی به آنان ستم روا
داشتهای، فلا تمنعوها اهلها فتظلموهم. [5] .
[~hr~]پی نوشت ها: (1) اصول کافی، کتاب العقل و الجهل، حدیث 15. (2) نهجالبلاغه، حکمت 147، ص 387. (3) رجال کشی، ص 194. (4) اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر، باب آخر منه، حدیث 3. (5) اصول کافی، باب بذل العلم، حدیث 4. منبع: امام باقر الگوی زندگی؛ حبیب الله احمدی؛ فاطیما چاپ دوم 1385.
اسم الکتاب : دانشنامه امام باقر علیه السلام المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 383