اسم الکتاب : دانشنامه امام باقر علیه السلام المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 233
حفظ وحدت و یکپارچگی امت
در مکتب شیعه و در بینش اهل بیت (ع)، مسألهی ولایت، پس از اصل توحید و
نبوت، از مهمترین اصول به شمار میآید و تضمین کنندهی حیات اسلام و اجرای
قوانین الهی در جامعهی اسلامی است، و نفی امامت و ولایت معصومین (ع)
میتواند ایمان فرد را تا سر حد کفر و انکار سایر اصول تنزل دهد و
آسیبپذیر سازد. و بیشترین تأکید گرایش شیعی و خط ولایت بر مسأله امامت
است، ولی با همه ی تأکیدی که نسبت به اصل ولایت و امامت در بینش شیعه و
تعالیم خاندان رسالت شده است، ائمهی معصومین (ع) هرگز درصدد نبودهاند تا
موضوع ولایت و امامت را وسیلهی رسیدن به حکومت و قدرت قرار دهند، بلکه آن
را ضامن تداوم خط رسالت و هدایت دانستهاند، و حساسیتشان نسبت به مسألهی
امامت، نشأت یافته از حساسیت آنان نسبت به اصل اسلام و قرآن و توحید و
رسالت پیامبر (ص) بوده است. هرگاه که اصل اسلام را در معرض خطر
میدیدهاند، برای حفظ اسلام و قرآن و توحید، از هیچ کوششی دریغ نکرده، هر
موضع بایستهای را اتخاذ میکردهاند، و چه بسا بنا به مصلحت کلی، از حق
مسلم خود چشم میپوشیدهاند؛ چنان که علی بن ابیطالب (ع) بیست و پنج سال
از حق مسلم خود صرف نظر کرد، تا جامعهی نوپای اسلام را از گزند اختلافات و
نابسامانی و از هم پاشیده شدن مصون بدارد. جامعه دور از امامت و
ولایت، هر چند جامعهای کامل و بایسته نیست، اما زمانی که ملتی به اصل
توحید و رسالت پیامبر اکرم (ص) و فروع دین و حشر و قیامت معتقد باشند، ملتی
اسلامی است و باید آن را از هجوم کفار و بدخواهان اسلام دور نگاه داشت. این از جمله خط مشیهای سیاسی امام باقر (ع) بود. آن
حضرت چون از سویی پایههای اصولی جامعهی اسلامی را در معرض تزلزل میدید،
و از سوی دیگر، مرزهای مملکت اسلامی را مواجه با حملات بیگانگان و هجوم
رومیان میدانست، بر اساس آنچه گفته شد، به حفظ اصل اسلام اهتمام ورزید و
پیروان خود را از صرف نیرو در مباحث جنجالی و اختلاف برانگیز و تفرقه افکن،
نهی فرمود، تا از این طریق جامعه، در برابر کفر جهانی، به صورت یکپارچه و
متحد باقی بماند و قادر به دفع حملات دشمن باشد. در این زمینه
میفرمود: بر شما باد که از خصومت و درگیری عقیدتی بپرهیزید؛ زیرا چنین
مشاجرههایی قلب را فاسد میکند و نفاق را به ارث میگذرد! [1] . امام (ع)
در تعیین مصداق کسانی که در آیات الهی کنکاش مغرضانه کرده، خداوند آنان را
ملامت نموده است میفرماید: آنان همان کسانی هستند که در مباحث معرفتی به
جدال و درگیری رو میآورند. [2] . در بیانی دیگر از آن حضرت روایت شده است
که فرمود: با جدالگران و ستیزهجویان در مباحث عقیدتی، همنشین نشوید؛ زیرا
اینان همان کسانی هستند که در آیات الهی به ناروا سؤال تراشی کرده و ایراد
میگیرند. [3] . در روایتی دیگر، امام باقر (ع) اختلاف در امور دینی و
درگیری بر سر مسایل مذهبی را در میان امت اسلام، مصداقی از عذاب و کیفر
الهی دانسته، میفرماید: مراد از «یلبسکم شیعا» اختلاف در دین و طعن و
بدگویی هر گروه نسبت به گروه دیگر است، تا جایی که خون یکدیگر را میریزند،
و این آیه مربوط به اهل قبله و امت اسلامی است. [4] .
[~hr~]پی نوشت ها: (1) ایاکم و الخصومة، فانها تفسد القلب و تورث النفاق. حلیة الاولیاء 3 / 184؛ کشف الغمة 2 / 341. (2) «الذین یخوضون فی آیات الله» هم اصحاب الخصومات. کشف الغمة 2 / 342. (3) لا تجالسوا اصحاب الخصومات فانهم الذین یخوضون فی آیات الله. طبقات ابنسعد 5 / 237. (4)
فی قوله تعالی: «او یلبسکم شیعا» و هو اختلاف فی الدین و طعن بعضکم علی
بعض «و یذق بعضکم بأس بعض» و هو ان یقتل بعضکم بعضا و کل هذا فی اهل
القبلة. نورالثقلین 1 / 724. منبع: امام باقر جلوه امامت در افق دانش؛ گروه تاریخ اسلام؛ آستان قدس رضوی چاپ دوم 1375.
اسم الکتاب : دانشنامه امام باقر علیه السلام المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 233