قائم

با مراجعه به روایات مربوط به حضرت مهدی‌علیه السلام، می‌توان با صراحت تمام گفت: هیچ لقبی به اندازه لقب «قائم» برای آن حضرت استعمال نشده است. گویا از آنجایی که قیام حضرت مهدی‌علیه السلام، درخشان‌ترین فصل حیات آن حضرت است؛ اتصاف به این صفت و لقب همواره در کلام معصومین‌علیهم السلام مورد تصریح قرار گرفته است.
بنابراین مهمترین علت نامیدن آن حضرت به «قائم»، آن است که وی در برابر اوضاع سیاسی و انحرافات دینی و اجتماعی، بزرگ‌ترین قیام تاریخ انسانی را رهبری خواهد کرد. [1] .
البته می‌توان تمامی ائمه‌علیهم السلام را قائم دانست؛ اما ویژگی‌های قیام امام مهدی‌علیه السلام، آن حضرت را از دیگر امامان‌علیهم السلام ممتاز ساخته است.
درباره وجه قائم نامیدن حضرت مهدی‌علیه السلام به روایات زیر نیز می‌توان اشاره کرد:
ابوحمزه ثمالی می‌گوید: «از امام باقرعلیه السلام سؤال کردم ای فرزند رسول خدا! آیا همه شما قائم [و به پا دارنده] حق نیستید؟ فرمود: بلی؛ عرض کردم: چرا حضرت مهدی‌علیه السلام را قائم نامیده‌اند؟ فرمود: هنگامی که جد من حضرت سیدالشهداء حسین بن علی‌علیه السلام شهید شد، ملائکه به درگاه خداوند ضجه و ناله نمودند و نزد پروردگار شکایت کردند... [تا آنکه فرمود] پس خدای عزوجل امامان از فرزندان حسین‌علیه السلام را به آنان نشان داد و ملائکه از دیدن آنها خوشحال شدند. در آن هنگام دیدند که یکی از ایشان در حال قیام است و نماز می‌خواند. پس خداوند عزوجل فرمود: به وسیله این قائم از آنان (قاتلان حسین) انتقام خواهم گرفت». [2] .
از امام جوادعلیه السلام پرسیده شد: چرا او را قائم نامند؟ فرمود: «لِاَنَّهُ یَقُومُ بَعْدَ مَوْتِ ذِکْرِهِ وَاِرْتِدادِ اَکْثَرِ القائِلینَ بِاِمامَتِهِ [3] ؛ «چون پس از آن قیام کند که از یادها رفته است و بیشتر معتقدان به امامتش برگشته‌اند.».
اگرچه درپاره‌ای‌ازموارد لقب «قائم» به تنهایی به کار رفته؛ ولی در بعضی از موارد، به کلماتی دیگر اضافه شده که هر کدام گویای معنایی خاصّ است.
1. قیام کننده از فرزندانم (القائِمُ مِنْ وُلْدی)
برخی از معصومین‌علیهم السلام اصرار داشته‌اند که آن قیام کننده را، از فرزندان خود معرفی‌کنند تاکسانی‌که‌از غیرائمه‌علیهم السلام خود را قائم معرفی می‌کنند، رسوا شوند.
پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله فرمود: مَنْ اَنْکَرَ الْقَائِمَ مِنْ وُلْدی فِی زَمانِ غَیْبَتِهِ فَماتَ فَقَد ماتَ میتَةً جاهِلیَّةً» [4] ؛ «کسی که قائم از فرزندان مرا در زمان غیبتش انکار کند به مرگ جاهلی مرده است.»
امام صادق‌علیه السلام فرمود: «اَلقائِمُ مِنْ وُلدی یَعْمُرُ عُمْرَ خَلیلِ الرَّحْمنِ...» [5] ؛ «قائم از فرزندان من عمر می‌کند، عمر خلیل الرحمان را...».
2. قائم آنان (قائِمُهُم)
اغلب در کلام رسول گرامی اسلام‌صلی الله علیه وآله آن گاه که ائمه‌علیهم السلام را معرفی می‌کند و سخن از حضرت مهدی‌علیه السلام به میان می‌آورد - از آن حضرت با بیان قیام کننده آنان (اهل بیت‌علیهم السلام) یاد می‌فرماید. آن حضرت خطاب به حسین بن علی‌علیه السلام فرمود: «تو آقا فرزند آقا هستی. تو امام فرزند امام، حجّت فرزند حجّت و پدر حجّت‌های نه‌گانه هستی که نهمین آنان قائم ایشان است. [6] .
گویا پیامبرصلی الله علیه وآله تنها قیام کننده فرزندان امام حسین‌علیه السلام را آخرین ایشان معرفی کرده و تنها قیام کننده راستین را از فرزندان امام حسین‌علیه السلام دانسته است.
3. قیام کننده برای حق از ما (قائِمٌ لِلْحَقِ مِنَّا)
رسول گرامی اسلام‌صلی الله علیه وآله در روایتی فرمود: «قیامت بر پا نمی‌شود، مگر اینکه قیام کننده‌ای برای حق از ما (اهل بیت) قیام نماید». [7] .
از حدیث فوق به دست می‌آید که تنها قیام برای اقامه حق مطلوب است و نیز قیامی که به تمامی صالحان وعده داده شده، تنها به وسیله فردی از اهل بیت پیامبرصلی الله علیه وآله تحقّق خواهد یافت.
4. قائم مااهل‌بیت (قائِمُنااَهْلَ‌البَیْتِ)
امام باقرعلیه السلام فرمود: «بهترین لباس هر زمان، لباس اهل آن زمان است، مگر اینکه قائم ما اهل بیت آن گاه که قیام کند لباس علی‌علیه السلام را بر تن خواهد کرد و بر روش او حکومت خواهد نمود». [8] .
5. قیام کننده از آل محمد (قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍصلی الله علیه وآله)
امام رضاعلیه السلام فرمود: «تَمامُ الاَمْرِ بِقائِمِ آلِ مُحَمَّدٍصلی الله علیه وآله»؛ [9] «تمام امر به دست قائم آل محمد است».